درس 56 : نسب دوائر با يكديگر

در پيرامون طول و عرض بلاد مطالب ديگر بسيار سودمند است كه بايد به برخى از قضاياى رياضى آشنا بود تا بدانها دست يافت كه به تدريج گفته آيد . اكنون به عنوان تمرين و تشحيذ ذهن و ملكه شدن تعريفات دوائر عظام , به نقل وجيزه اى مفيد در نسب دوائر با يكديگر كه در هامش برخى از نسخ شرح چغمينى بطبع رسيده است مى پردازيم , و سپس بذكر مسائلى كه در مد نظر است . صورت رساله ياد شده چنين است .

بسم الله الرحمن الرحيم

الحمد الله الذى جعل نسبة العباد الى الانبياء وسيلة الى النجاة من النار , والصلوة على انسب الخلق الى رحمة محمد و عترته الاطهار .

و بعد بدان كه اين رساله ايست در بيان كيفيت نسبتهائى كه متحمل است در ميان دوائر عظام مشهوره , و شخصيه ايشان , و نوعيه ايشان .

بدان كه سه دائره از اين دوائر كه معدل النهار و منطقة البروج و ماره به اقطاب اربعه است شخصى , و هفت باقى همه نوع اند .

و اما نسبتهائى كه محتمل است , چهل و پنج نسبت است :

اول :

نسبتى كه واقع است ميانه معدل النهار و منطقة البروج , و آن تباين است زيرا كه منطقة البروج عظيمه اى بود كه تقاطع كند با معدل النهار , و اكثر ميانه