درس 53 : تحصيل سمت حقيقى قبله

در آخر درس 45 وعده داده ايم كه هر گاه مبحث اقاليم سبعه پيش آمده است , در پيرامون سخن شيخ اجل ابن سينا در قانون كه آفاق استوائى اعدل بقاع است , عرائضى تقديم بداريم , و اكنون وقت آن فرا رسيده است , جز اين كه اينك , شمس در برج جوزاء و ما در ماه خورداديم , و آقايان درس و بحث در تحصيل سمت دقيق قبله بسيار پرسش مى فرمايند و لكن طرق آن بسيار و مبتنى بر ضوابط رياضى و قواعد هيوى و اصطلاحات فنى است كه درس هر يك در پيش است , ولى بمناسبت فرا رسيدن زمان نزول اجلال شمس در برج جوزا و سرطان , و ورود ما به ماه خورداد و تير شايسته دانسته ايم كه راهى سهل و ساده را كه اكنون آماده است , و در عين حال نشان دهنده سمت حقيقى قبله و رساننده بدانست عنوان كنيم كه علاوه بر تعيين سمت قبله , تمرين دروس گذشته را نيز در بردارد , پس بدان كه :

در درس پنجم و دوازدهم گفته آمد كه شمس را هيچگاه عرض نبود يعنى هميشه در سطح عظيمه منطقة البروج است , لذا دائره منطقة البروج را دائره شمسيه نيز مى گويند , و بدين سبب غايت ميل شمس از معدل النهار به قدر ميل كلى است , و ميل كلى و مقدار آن در درس 8 و 9 گفته آمد كه در اين زمان ما 25 23 و در حدود 50 ثانيه است .

و در درس 32 دانسته ايم كه عرض مكه مكرمه 21 درجه و در حدود 25 دقيقه شمالى است , و از آفاق ذوظلين است , لاجرم چون ميل شمس شمالى شود كه در