نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 234
درس 51 : فرق علم تنجيم و علم هيئت و تقسيم اقاليم
از قبة الارض گذشتيم و فذلكه آنچه در اين باب نوشتيم اين كه كلمه قبه :
ا بارى بر خود عالم جسمانى كه نسبت به ما شبيه گنبدى نيلگون است گفته مى شود
كه در درس بيست و سوم و بيست و ششم به تفصيل گفته آمد , كه بدين لحاظ دائره
نصف النهار تعبير به وسط قبه گرديده است .
ب بارى قبة الارض گويند و از آن مكانى را خواهند كه بر نفس خط استواء و
منتصف دو نهايت معموره در طول است . و آن موضع به نام جزيره لنگ يا دژلنگ
است . و مراد از اين معموره ربع مسكون نيم كره شمالى كه در درس 46 گفته آمد .
ح قبة الارض گويند و از آن مدينه اژين را اراده كنند كه در طول منتصف معموره
است و در عرض در حدود نصف عرض معموره است .
د بعضى منتصف عمارت را بر خط استواء قبه اژين گفته اند چنان كه از شرح لارى
بر تشريح الافلاك شيخ بهائى نقل كرده ايم . اين اطلاق شايد از جهت شهرت و اهميت
مدينه اژين در آن حوالى بوده است . مانند انتساب كوه دماوند به دماوند با اين
كه دماوند از كوه دور است , و لاريجانى و قرارى آن مثلا در دامن آن قرار گرفته اند
. درياچه قم كنونى را به حسب تاريخ در صدر اسلام , درياچه ساوه مى گفتند .
خواجه طوسى در تجريد و شارح آن علامه حلى در مساله ارهاص فرمايند :
و معجزاته عليه السلام قبل النوبة تعطى الارهاص كما نقل من انشقاق ايوان كسرى
و
نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 234