درس 5 : دائره منطقة البروج

در مقابل حركت اولى , حركت ثانيه است كه حركت ستارگان ثابت است كه مانند حركت اولى به آسانى معلوم نگردد , بلكه به رصد معلوم گردد . كواكب را به ثابت و سيار تقسيم كرده اند .

بدان كه كواكب همه سيارند , جز اين كه حركت بعضى نسبت به بعضى سريع و بطيى ء بود , سريع را سيار , و بطيى ء را ثابت خوانند . سيار عبارت اند از قمر و عطارد و زهره و شمس و مريخ و مشترى و زحل . و نضد آنها در خارج به همين ترتيب است . و فارسى آنها به ترتيب ياد شده ماه و تير و ناهيد و خورشيد و بهرام و برجيس و كيوان است . و به نظم گفته آمد :

در فلك هفت كوكب سيار *** آفريده خداى عز وجل

قمر است و عطارد و زهره *** شمس و مريخ و مشترى و زحل

كواكب مه و تير و ناهيد ميدان *** چو خورشيد و بهرام و برجيس و كيوان

ثوابت به طور متوسط در هفتاد سال يكدرجه فلكى سير كنند كه در بيست و پنجهزار و دويست سال يكدوره تمام كنند , و حركت آنها از مغرب به مشرق است .

ثوابت را در يك فلك فرض كرده اند كه در علم هيات به همين فرض كفايت است , زيرا كه حركت و اوضاع آنها نسبت به زمين به همين فرض درست آيد . سخن بيشتر در كتاب دروس معرفة الوقت و القبله گفته آمد , و شايد در اين دروس هم گفته آيد .