درس 4 : دائره معدل النهار

منطقه حركت اولى را كه از دوائر عظام است , دائره معدل النهار گويند . و به اطلاق معدل النهار و به تخفيف معدل نامند و از آن تعبير به منطقه فلك اعلى و اعظم , و منطقه فلك نهم نيز كنند . چنانكه آن را دائره استواى سماوى , و دائره اعتدال هم خوانند . و فلك نهم را در طبيعيات فلسفه , محدد الجهات دانند . و اشهر جهت بنات النعش صغرى نزديك كوكب جدى است لذا اين كوكب را كوكب قطبى گويند , و ديگرى را قطب جنوبى كه مقابل و مقاطر او در زير زمين است .

و خط مستقيمى كه در ميان آن دو قطب رسم شود كه بمركز عالم كه مركز زمين است بگذرد , آن را خط محور عالم خوانند .

معدل النهار همه عالم را به دو نيمه كند : يك نيمه در جانب شمال , و يك نيمه در جانب جنوب , و مركز او مركز عالم باشد .

هر نقطه اى كه در شمال و جنوب معدل فرض كنند آنرا در يك شبانه روز به حركت اولى مدارى حادث شود . اين مدارات را مدارات يومى گويند . و مدارات ميول نيز نامند . اين مدارات دوائر صغارند چنانكه در درس اول گفته آمد . پس همه موازى معدل النهاراند , و دو قطب همه همان قطبين معدل است . و مركز همه بر محور باشد .

و هر گاه نقطه مفروضه را كوكبى فرض كنند , از مدارات مركز كوكب آنچه