نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 157
درس 42 : طول جغرافيائى بلاد و مبدأ آن
اين درس دنباله و تتمه درس پيش است كه باز مطالبى در مبدأ طول بلاد بر
مبناى كار قدماء و از ديدگاه آنانست . ابوالحسن اصطهباناتى در شرح تشريح
الافلاك شيخ بهائى در مبدأ طول گويد :
مبدأ العماره فى الطول عند علماء الهند , الجانب الشرقى لتحقق حاله عندهم
لكونه اقرب نهايتى العمارة اليهم , و قد حكى أن ارصادهم كانت هناك ايضا , و
لكونه اشرف بناء عندهم لوقوعه فى يمين الفلك حيث زعموا ان الفلك على صورة
انسان مستلق على ظهره راسه الى الجنوب و رجله الى الشمال , و لان يكون ازدياد
الطول فى جهة الحركة الاولى . ( ص 144 ط 1 چاپ سنگى )
يعنى هنديان مبدأ طول را نهايت عمارت جانب شرقى ارض گرفته اند , يكى بدين
سبب كه نزديك بدانجا بودند و از آن آگاه , و حكايت شده است كه ارصاد هنديان
نيز در آنجا بوده است , پس بنابر اين مرصد خودشان را مبدا طول بلاد گرفته اند
, و ديگر اين كه چون جانب شرقى در جهت يمين فلك است , در نزد آنان شريفترين
بناء است زيرا كه فلك را بر صورت انسانى به پشت خوابيده كه سر آن به جنوب و
پاى آن بشمال است پنداشتند كه مشرق يمين آن و مغرب شمال آن ميشود و آن اشرف
از اين است , و ديگر اين كه ازدياد طول در جهت حركت اولى بر يك نسق باشد .
و در ترجمه يك فصل از آثار الباقيه ابوريحان به قلم ملاعلى محمد اصفهانى و
فاضل على قلى ميرزاى قاجار در مبدا طول بلاد آورده اند كه : ابوريحان نيز در
نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 157