﴿لقد من الله على المؤمنين اذبعث فيهم رسولا من انفسهم يتلوا عليهم آياته و يزكيهم و يعلمهم الكتاب و الحكمة و ان كانوا من قبل لفى ضلال مبين )) ( آل عمران , ( 169

5 ـ آسان بودن فراگيرى احكام

با توجه به گفتار پيش , دست و بال مسلمانان در اين دوره در فراگرفتن احكام شرعى باز بوده است و به مشكل مهمى در اين زمينه دچار نمى شدند , ولى نه بدين معناست كه در اين دوره اجتهاد و يا به تعبير ديگر تفقه اصلا وجود نداشته است .

6 ـ مذموم بودن معنى اجتهاد تا قرن هفتم

برخى بر اين نظريه اند كه واژه اجتهاد تا قرن هفتم داراى معناى مذموم و ناخوشايند ( اجتهاد از راه رأى ) بوده است , ولى بعدا تحولى در آن پيدا شده و معناى جديد ( اجتهاد از راه منابع معتبر شرعى ) يافته است . البته اين نظريه ممكن است مورد نقد قرار گيرد , زيرا باب اجتهاد به اين معنى از همان اوايل هجرت رسول خدا ( ص ) براى اهل آن باز بوده است , چون آغاز پيدايش زمينه اجتهاد و مايه هاى اصلى آن ـ كه عبارت از اصول احكام و قواعد كلى آنها است ـ از اوايل هجرت رسول خدا به مدينه به تدريج پديدار شد و لذا مى توان گفت كه اجتهاد در اصطلاح اول از حيث زمان , بر اجتهاد در اصطلاح دوم تقدم دارد . اجتهاد از راه منابع شرعى در اين دوره بوده ولى اجتهاد از راه رأى نبوده و شرح مختصرى در اين زمينه در آخر بخش دوم كه بحث از اجتهاد به معناى رأى است مىآيد .

7 ـ مذمت اجتهاد از راه رأى

اگر چه از بررسيها بدست مىآيد كه واژه اجتهاد از زمان ائمه ( ع ) مورد مذمت آنها و پيروان آنها بوده است ولى اين دليل نمى شود كه اجتهاد از همان قرن اول , تا قرن هفتم حامل معناى دوم بوده و بعد متحول گرديده و داراى معناى اول شده است .