نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 277
است , او ابتدا يك نظريه فقهى تازه اى از ابن زهره نقل كرده و سپس گفته
است : صاحب اين رأى سيد علوى ابوالمكارم ابن زهره حلبى است و من وى را ديده
و سپس با او مكاتبه داشته ام و در ضمن مكاتبات وى را به خطاها و اشتباهات
كتاب غنيه آگاه كرده ام , ولى آن مرحوم به عذرهاى غير واضح اعتذار نمود .
اشكالات و اعتراضهاى ابن ادريس بر استادش ابن زهره نشانگر اين
است كه انديشه علمى ابن ادريس در آن زمان با دوبال اصولى و فقهى به آنجا
رسيد كه صلاحيت برخورد با افكار و آراى استادش را پيدا نموده و آنها را
مورد اشكال قرار مى داد .
مقايسه سرائر با مبسوط :
در اينجا بجاست به مقايسه كوتاهى ميان دو كتاب سرائر ابن ادريس و
مبسوط شيخ طوسى بپردازيم . با مطالعه كتاب سرائر و مقايسه آن با مبسوط ,
به نكات ذيل دست مى يابيم :
1 ـ گو اينكه كتاب مبسوط به بررسى نقش عناصر اصلى استنباط در بحث
فقهى و ارتباط ميان اين دو پرداخته است , ولى در كتاب سرائر اين بحث به
صورت گسترده تر عنوان شده است . به عنوان نمونه , ابن ادريس در باب ((
احكام مياه )) سه قاعده اصولى را متعرض مى شود , در حالى كه هيچيك از اين
قاعده در كتاب مبسوط شيخ مشاهده نمى شود . گر چه اين اصول به عنوان يك
نظريه كلى در كتابهاى اصولى قبل از ابن ادريس مطرح بوده است .
2 ـ استدلالات فقهى در كتاب سرائر گسترده تر از كتاب مبسوط ارائه
شده است . ابن ادريس در مسائلى كه با شيخ اختلاف داشته ذكر كرده , و با
استدلالهاى بسيار آن را مطرح نموده است , از باب مثال : مسأله اى كه در
مبسوط تنها در يك سطر آمده , در سرائر يك صفحه از كتاب را به خود اختصاص
داده است .
از يك طرف مشاهده مى شود كه ابن ادريس و شيخ طوسى تا چه اندازه با
هم اختلاف نظر دارند , و از طرف ديگر همت والاى ابن ادريس را مى بينيم كه
در هر مسأله ابتدا ادله اى براى تأييد نظر شيخ ارائه نموده و سپس خود به رد
و ابطال يكايك آنها مى پردازد . وى اين دلايل را خود ابداع و فرض كرده و
آنگاه ابطال مى نمود , تا مجالى براى ترديد در صحت نظراتش پيدا نشود , و يا
اينكه اين ادله منعكس كننده انديشه تقليدى حاكم بر آن
نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 277