نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 275
را به دقت و به گونه كامل مورد بررسى قرار مى داد و براى اثبات نظريه خود
به ادله اجتهادى مانند كتاب خدا , سنت متواتر , و اجماع و نيز ادله فقاهتى
مانند اصول عمليه و قاعده احتياط , تمسك مى كرد . با مراجعه به كتاب سرائر
( ج 1 / ص 91 ) اين مدعى ثابت مى شود .
ج ـ سعى و كوشش او بر اين بود كه مسائل را به گونه مختصر و به
طور دسته بندى , ولى گويا , مطرح نمايد . با تأمل در كتاب سرائر مى توان
به شيوه جالب او در تدوين و تأليف آن پى برد . او كليه مباحث فقه اجتهادى
را در ذيل 22 عنوان مطرح كرده و مورد بحث قرار داده است .
د ـ روش او در تنظيم برخى عناوين فقه اجتهادى , همانند روش عالمان
پيش از خود بوده است . روش آنان در تنظيم عنوانهاى فقهى اين بود كه بعضى از
عناوين را در ضمن برخى ديگر مطرح مى نمودند , او نيز در بعضى از موارد
چنين عمل كرده است . مثلا مبحث خمس را در ضمن كتاب زكات , و اعتكاف را در
ضمن كتاب صوم , و عمره را در ضمن كتاب الحج , و امر به معروف و نهى از منكر
را در ضمن كتاب جهاد , و قرض را در ضمن كتاب دين و . . . مطرح كرده است .
هـ نكته ديگر , تفاوت خلاصه گويى ابن ادريس با خلاصه گويى مجتهدان
پيش از اوست . اكنون بجاست به گونه گذرا فرق بين كتاب سرائر و كتابهاى پيش
از آن را بيان كنيم , به عنوان نمونه تفاوت بين سه كتاب سرائر و الوسيله و
غنيه را ذكر مى كنيم : ابن ادريس , گرچه در مقدمه سرائر به شيوه خود در
تلخيص مسائل فقه اجتهادى اشاره كرده و حتى از ذكر مسائل غير فقهى خوددارى
نموده و ادعيه و تسبيحات را مورد بحث قرار نداده , ولى با اين وصف , سرائر
از نظر كمى بيش از چهار برابر كتاب الوسيله ابن حمزه و نيز بيش از پنج
برابر غنيه ابن زهره مى باشد و اين اختلاف حجم بدين جهت است كه مسائل را
مفصل تر مطرح كرده است .
در اينجا بجاست به دو نكته اشاره كنيم :
نكته اول ـ ابوالمكارم حمزة بن على بن زهره حسينى حلبى با ابن
ادريس در مخالفت با آراى شيخ طوسى داراى نظر واحدى بودند . كتاب غنيه ابن
زهره و كتاب سرائر ابن ادريس , خود گوياى آن است , و اين دو كتاب از
تأليفات عصر تقليد مطلق از شيخ طوسى متمايز است .
نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 275