براستى اگر اين شيوه به شكل صحيحى در همه حوزه ها به كار گرفته شود , بهترين روش است كه مى تواند كمال و پيشرفت را براى طالبان علم به دنبال داشته باشد , اسلام پيروان خويش را بدين شيوه فراخوانده و لازم است كه آنان بر اساس دلايل صحيح كه درك مى كنند عمل كنند و سخن كسى حتى استاد را بى چون وچرا نپذيرند , مگر زمانى كه سخن وى داراى مستند شرعى و دلايل قطعى و يا ظنى معتبر باشد .

در هر حال فضاى باز مباحثات علمى در اين دوران سبب شد كه نه تنها فقه اجتهادى رشد كند , بلكه ساير رشته هاى علمى از رشد قابل توجهى برخوردار گردد و اين پيشرفت در حوزه هاى علمى تا حدود نيمه قرن چهارم هجرى جريان داشت و بعد از آن فقه اجتهادى با ايستايى و ركود مواجه گرديد , و اين ركود باعث انحطاط آن شد .

علت پيدايش ركود ناگهانى اين بود كه پيروان پيشوايان مذاهب يك مرتبه دست از شيوه مناظره و مباحثه كشيدند و به پيروى از گفته ها و نظرات پيشوايان خود بسنده كردند و دست از اجتهاد و استنباط برداشتند .

بجاست در اينجا مطلبى را تذكر دهيم :

عباسيان سعى داشتند كه خود را به عنوان نگهبان و حافظ شريعت محمدى به دليل مصالح سياسى قلمداد نمايند و نيز سعى داشتند كه خودشان را به عالمان و دانشيان نزديك كنند , زيرا خطا و اشتباه امويان در مورد دورى از صحابه و تابعين و رعايت نكردن احترام علما و فقيهان را درك نموده بودند , و لذا در مسائل شرعى و حل مخاصمه ها به آنان مراجعه كرده و از آنها كمال تجليل و تعظيم را به عمل مىآوردند .

در راستاى همين هدف بود كه خليفه عباسى منصور دوانيقى آرزومند بود در جايى بنشيند كه دور او عالمان و دانشيان حديث باشند و لذا روى نيمكتى مى نشست و آنان را دور خود جمع مى كرد و با آنان به تبادل نظر مى پرداخت .

در ذيل به نمونه هاى ديگر اشاره مى شود :