در تعاليم اسلام به اندازه اى كه از عقل ستايش به عمل آمده , از كمتر مقوله اى تمجيد شده است . اين ستايش به گونه اى است كه به كاربرد عقل و تأثير آن در شناخت واقعيتها و تميز درستى از نادرستى در ابعاد مختلف اعتقادى , عبادى , فردى , اجتماعى و . . . نظر دارد . لذا از مجموع تعاليم اسلامى مى توان اعتبار عقل را كه مورد تصريح شرع نيز قرار گرفته است , نتيجه گرفت . بنابراين جايگاه عقل در تبيين ابهامها و تبيين بسيارى از مسائل و احكام در راستاى شناخت واقعيتها و حقايق و از آن جمله استنباط احكام الهى , جاى انكار ندارد . گر چه ميزان كارآيى و شرايط و كيفيت آن در اين مرحله نياز به بحث مفصلى دارد كه از حوصله اين مقال خارج است .

آنچه از مجموع اين بررسيها به دست آمده اين است كه اصوليان جامعه اهل سنت , در دامنه وسيعترى عقل را به عنوان منبع پذيرفته اند .

تقريب نظر مذاهب در قياس :

اصوليان مذاهب اسلامى براى قياس اقسامى برشمرده اند :

ـ قياس منصوص العله

ـ قياس اولويت

ـ قياس تنقيح مناط

ـ قياس تخريج مناط

ـ قياس تحقيق مناط

ـ قياس مستنبط العلة

ـ قياس تشبيه و تمثيل

قياس منصوص العله : ( 1 ـ ) را همه اصوليان مذاهب اسلامى به عنوان منبع شناخت پذيرفته اند و در آن اختلافى به چشم نمى خورد . تنها از ميان اصوليان شيعه , سيد مرتضى