اكنون وقتى همه ى اين عوامل را با يكديگر مى سنجيم , يعنى از يكسو سخت گيريهاى كليسا را در مورد استفاده از لذات دنيوى و محروميتى كه بنام دين بمردم تحميل مى كرد , و از سوى ديگر , عياشيها و خوشگذرانيهاى سران كليسا و فساد اخلاقى را كه در آنان وجود داشت , و بر روى همه , موضوع مسخره و مضحك ( ( برات آمرزش ) ) را , كنار هم مى گذاريم , تا حدى منشأ پيدايش وضع كنونى اروپا را در مى يابيم و اندكى با موجباتى كه بالاخره به ( ( جدائى دين از اجتماع اروپائى ) ) منجر شد , آشنا مى شويم

كليسا در تكاپوى قدرت

ولى انحطاط مسيحيت , بدينجا نيز خاتمه نيافت

كليسا , مبارزه اى شديد و طولانى , با پادشاهان و امپراطوران آغاز كرد , اين مبارزه نه بخاطر دين و اخلاق ,