( ( همين خطاى بزرگ بود كه آتش جنگ را ميان دين و علم برافروخت , جنگى كه با شكست دين - اين دين آميخته بادراكات بشرى , دينى كه حق و باطل و سره و ناسره در آن ممزوج و مشتبه است - خاتمه يافت و رجال دينى را آنچنان از پا در افكند كه هنوز پس از آن , نتوانسته اند كمر راست كنند , و از همه ناگوارتر آنكه اروپا را به بيدينى و بيزارى از مذهب سوق داد ) )

( ( رجال دينى به اين كار قناعت نكردند , بلكه هر موضوع تاريخى يا جغرافيائى يا طبيعى را كه ميان مردم مشهور بود , مورد بحث و تدريس قرار مى دادند , مفسران تورات و انجيل , آن را در شمار مطالب كتب مقدس , بيان مى كردند , به آن جنبه ى دينى مى دادند و آنرا از تعاليم مذهبى مى شمردند , آنگاه اعتقاد به آن را واجب و اعتقاد بهر عقيده ديگرى را تحريم مى نمودند ) )

( ( در پيرامون علوم مختلف , كتابها مى نوشتند و مطالب معروف و افواهى را جمع آورى كرده رنگ مذهبى به آن