تجويد و الفباى عربى

معناى تجويد

تجويد در لغت ، مترادف با كلمه ((تحسين )) به معناى ((نيكو گردانيدن )) است و در اصطلاح ، عبارت است از قواعد و دستورهاى صحيح اداء كردن حروف از نظر مخارج ، صفات و احكام آن .

فايده تجويد

بـا رعـايت قواعد تجويد، قرآن همان گونه كه در آغاز اسلام خوانده و شنيده مى شد، قرائت مى گـردد و در نـتـيـجـه ، قرآن از تغيير و تحريف ، محفوظ مانده ، آهنگ زيبا و دلنشين آن نيز از بين نمى رود.

الفباى عربى

هر حرفى داراى شكل ، اسم و تلفّظى خاص مى باشد.

در كـتـاب روخـوانى قرآن با شكلها و اسمهاى حروف آشنا شديد. در اين كتاب به يارى خداوند رحـمـان ، بـا نـحـوه تـلفـّظ حـروف عـربـى آشـنـا خـواهـيـد شـد. قبل از توضيح آنها به بررسى چند مطلب كه بى ارتباط با شكلها و اسمهاى حروف نيست مى پردازيم :

اقسام الف

الف در زبان عرب بر دو قسم است : 1 ـ الف حركت ناپذير 2 ـ الف حركت پذير

1 ـ الف حركت ناپذير: بعد از حرف مفتوح قرار مى گيرد و باعث مى شود كه مدّ و كشش صداى فتحه آن حرف ، دو برابر شود از اين رو،به آن ((الف مدّى )) مى گويند، مانند:

كَانَ ـ دَعَا ـ عَلاَ مَاتٍ

2 ـ الف حـركـت پـذيـر: هـمـان هـمـزه (ء) اسـت كـه در مورد چگونگى كتابت آن به كتاب ((آموزش روخوانى قرآن كريم )) سطح 2، ص 33 ـ 34 مراجعه شود.

تعداد الفباى عربى

برخى تعداد الفباى عربى را 28 حرف و بعضى ديگر 29 حرف مى دانند.

اخـتـلاف بـر سـر ((الف مـدّى )) اسـت . عـدّه اى آن را يـك حـرف مـسـتـقـل مـى دانـنـد و بعضى ديگر بر اين عقيده اند كه ((الف مدّى )) تنها يك صداى كشيده مانند ((واو و ياء مدّى )) مى باشد و حرف مستقلى به حساب نمى آيد.

همزه وصل و همزه قطع

تـلفـّظ كـلمـاتـى كـه ابـتـداى آنها ساكن باشد مشكل و يا غير ممكن است . براى سهولت و امكان پـذيـر شـدن تـلفـّظ چـنـيـن كـلمـاتـى از الفـى بـه نـام ((هـمـزه وصل ))(1) كمك گرفته مى شود.

همزه وصل در ابتداى كلمه ، خوانده مى شود ولى در وسط كلام ، خوانده نمى شود،مانند:

اُدْخُلُوا ـ يا قَوْمِ ادْخُلُوا

در مـقـابـل هـمـزه وصـل ، همزه ديگرى است به نام همزه قطع كه در ابتدا و وسط كلام خوانده مى شود(2)، مانند:

اَرْسَلْنا ـ لَقَدْ اَرْسَلْنا

چگونگى خواندن همزه وصل در ابتداى كلمه ها

همزه وصل در آغاز فعل و اسم و حرف مى آيد.

در حروف : همزه ((ال )) تعريف هميشه مفتوح مى باشد، مانند:

الشَّمْس ، الْقَمَر كه خوانده مى شوند: اَلشَّمْس ، اَلْقَمَر

در اسمها: هميشه مكسور مى باشد، مانند:

ابْن ، اسْم كه خوانده مى شوند: اِبْن ، اِسْم

در افـعـال : بـا تـوجـّه به دوّمين حرف بعد از همزه ، اگر مفتوح يا مكسور بود با كسره و اگر مضموم بود با ضمّه خوانده مى شود، مانند:

افْتَحْ، اضْرِبْ، انْصُرْ كه خوانده مى شوند: اِفْتَحْ، اِضْرِبْ، اُنْصُرْ

چگونگى علامت گذارى همزه قطع و وصل در قرآنها

در بـعـضـى از قـرآنها براى راهنمايى قارى ، روى الف همزه قطع ، همزه (اء) و روى الف همزه وصل ، صاد كوچكى (ا) قرار داده اند؛ مانند:

(اءَتَى اءَمْرُ اللّهِ)

در بـعـضـى از قـرآنـهـاى ديـگـر الف هـمـزه قـطـع را بـا حـركـت و عـلامـت مـربوطه و الف همزه وصل را بدون علامت نوشته اند، مانند:

(اَتى اَمْرُ اللّهِ)

O تـمـريـن : كـلمـه هـايـى را كـه داراى هـمـزه وصـل اسـت ، يـك بـار بـا كـلمـه قبل و بار ديگر بطور جداگانه بخوانيد.

وَاسـْتـَكـْبـَرَ ـ وَالْقـَمـَرِ ـ فـَاسـْتَشْهِدُوا ـ هُوَالْهُدى ـ فَارْزُقُوهُمْ ـ وَاتَّقُوهُ ـ وَابْتَلُوا الْيَتامى ـ فـَاسـْتـَفـْتـِهـِمْ ـ فـَقـَدِ افـْتَرى ـ لَقَدِ اسْتَكْبَرُوا ـ قيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ ـ وَ لا تُخْسِرُوا الْميزانَ ـ وَاكْسُوهُمْ ـ اَرَدْتُمُ اسْتِبْدالَ ـ وَاخْشَوْنِ ـ مِنَ الْكِتابِ

تلفّظ حروف عربى (3)