ظهور دارد . مثلا گفته مى شود[ : ( اگر كسى داراى مدرك ليسانس قضائى است
مى تواند قاضى شود]( . مفهوم مخالف اين است كه كسانى كه داراى تحصيلات
قضائى نيستند , نمى توانند قاضى شوند . يعنى مفهوم مخالف جمله شرطيه
بالا حجيت دارد . يعنى اگر[ ( الف]( شرط و سبب تحقق[ ( ب]( باشد ,
به نحوى كهاگر الف منتفى شود ب هم به تبع آن منتفى گردد , اين چنين
جملات شرطيه داراى مفهوم است و مفهوم آن حجت خواهد بود .
ب ) مفهوم وصف مثال : نكاح با كره رشيده منوط به اذن ولى است
, آيا اين جمله مفهومش اين است كه نكاح با كره غير رشيده نياز به اذن
ولى ندارد ؟ مسأله بين علماى اصول اختلافى است , و مانند شرط نيست كه
با جمع سه موضوعى كه توضيح داده شد حتما مفهوم داشته باشد . گروهى مى
گويند وصف باعث مى شود كه غير واجد وصف , داخل در حكم نشود . مثلا اگر
گفته شد[ : ( قضات عادل را احترام كنيد]( . مفهوم مخالفش اين است كه
قضات غير عادل را احترام نكنيد . عده اى ديگر عقيده دارند اثبات شىء
نفى ماعدا نمى كند . و لذا قائل اند وصف مفهوم ندارد .
ج ) مفهوم غايت غايت يعنى انتها , در فارسى مانند[ ( تا]( و در
عربى مانند[ ( الى]( . مى خواهيم ببينيم جملاتى كه رساننده غايت هستند
, مفهوم دارند يا نه ؟ مثلا اگر گفته شد[ : ( قضات مى توانند از اول
تير تا آخر شهريور ماه از مرخصى استفاده كنند]( . آيا اين جمله مفهومش
اين است كه در ماههاى ديگر نمى توانند استفاده كنند ؟ علماى اصول در
اين خصوص متفق القول نيستند , مشهور مى گويند