استنباط از ريشه نبط , و در لغت به معنى كشيدن آب از اعماق زمين است و در اصطلاح به معنى بيرون كشيدن معانى و مقاصد از اعماق و وراى ظواهر الفاظ بكار مى رود .

اجتهاد از ماده جهد بضم جيم , به معنى بكار بردن منتهاى كوشش است . با جهاد از يك ريشه است , با اين تفاوت كه جهاد معمولا به تلاش و مقابله در برابر دشمن اطلاق مى شود , در صورتيكه اجتهاد به معنى بكار بردن حداكثر كوشش در جهت استخراج احكام از منابع اوليه استعمال ميگردد .

2 اجتهاد از نظر تاريخى :

پس از رحلت رسول اكرم ( ص ) در مسئله جانشينى آن حضرت بين مسلمين اختلاف افتاد , و دو مشرب سياسى و عقيدتى فعاليت آغاز كرد . يك گروه تحت رهبرى خليفه اول و دوم عقيده داشتند كه جانشين پيامبر بايد از طريق انتخابات و با راى اكثريت انتخاب شود . گروه ديگر كه رهبرى آنان را على ( ع ) بعهده داشت , معتقد بودند مسئله جانشينى پيغمبر چيزى نيست كه به رأى گذاشته شود , و عقيده داشتند همانگونه كه نبوت پيغمبر امرى الهى و غير انتخابى و طبق مشيت الهى بوده در مورد جانشين او هم به همين صورت است و پيغمبر شخصا جانشين خود را معين كرده است .

ريشه اختلاف اين دو گروه بر مى گردد به قبل از رحلت حضرت پيغمبر ( ص ) . پيروان حضرت ( ع ) به نصوص وارده از سوى