4 . ادله حجيت خبر واحد

در حقيقت , بازگشت بحث در حجيت خبر واحد به اين است كه معلوم شود آيا دليلى قطعى بر حجيت خبر واحد قائم شده است يا نه . سيد مرتضى ( ره ) و ابنادريس , در كتاب سرائر , گفته اند كه خبر واحد مجرد از قراين قطعيه حجت نيست , زيرا بر حجيت خبر واحد دليل قطعى قائم نشده است . در مقابل , جمعى نيز مانند شيخ طوسى ( ره ) و علامه حلى ( ره ) و سيد بن طاووس ( ره ) گفته اند كه خبر واحد مجرد از قراين قطعيه نيز حجت است , چون دليل قطعى بر حجيت خبر واحد قائم است .

ادله اى كه بر حجيت خبر واحد اقامه كرده اند آيات[ ( قرآن]) روايات , اجماع و بناء عقلاست :

الف . آيات[ ( قرآن]) . از جمله آيات قرآنى كه بر حجيت خبر واحد دلالت دارند عبارتند از :

أول : آيه نبأ : ﴿ يا أيها الذين آمنوا ان جائكم فاسق بنبأ فتبينوا أن تصيبوا قوما بجهالة فتصبحوا على ما فعلتم نادمين ﴾ [8] . علماء اصول ( قدهم ) به اين آيه استدلال كرده و گفته اند اين آيه , به مقتضاى مفهوم شرط , دال است به اينكه اگر مخبر واحد فاسق نبود و عادل بود , قولش حجيت است يعنى اگر فردى عادل و راستگو خبرى را آورد , ديگر نيازى به فحص و تبيين ندارد . در واقع , آيه مى فرمايد : اگر كسى كه خبر را مىآورد فاسق باشد , بايد به جستجو پرداخت و ديد كه راست مى گويد يا نه . أما اگر فسق منتفى بود و كسى كه خبر و نبأ را آورده است عادل بود , وجوب تبين منتفى مى شود . چون جزاء در قضيه شرطيه تابع شرط است , وجوب تبين جزاء است , و در صورت انتفاء شرط , جزاء هم منتفى مى شود . [9]

شيخ أنصارى ( ره ) به اين مطلب اشكال كرده و فرموده اند : در اينجا قضيه شرطيه مفهوم ندارد , زيرا اين جزاء , عقلا موقوف بر شرط است و مانند سالبه منتفى حكم و محمول به انتفاء موضوع است , نه سالبه منتفى محمول كه با وجودموضوع به واسطه انتفاء شرط يا وصفى كه مشروط بر آن معلق گشته است محمولمنتفى