خلاصه مطالب

از آن‌جا كه ارزيابى تحوّل جوامع پس از بعثت بدون آشنايى با سابقه اين جوامع امكان‌پذير نيست گذرى بر وضعيت امپراطورى ايران و روم با تأكيد بر وضعيت جزيرة‌العرب اجتناب‌ناپذير است.

‌ همسايه شرقى جزيرة‌العرب به‌دليل تبعيض نژادى در بسيارى مسائل از جمله انتخاب شغل، تعليم و تربيت، عدم استقلال اقتصادى زنان، محروميت زنان از حقوق اساسى، حكومت استبدادى و خوشگذرانى و زراندوزى شاهان، راه يافتن افسانه‌ها و خرافات دور از عقل به آيين توحيدى زرتشت، دچار نارضايتى عمومى بود.

‌ همسايه شمالى جزيرة‌العرب نيز درگير جامعه طبقاتى، حكومت استبدادى و گرفتار شرك و بت‌پرستى بود. با رسميت يافتن آيين مسيح مشكلات داخلى و درون فرقه‌اى ابعاد جديدترى يافت، ركود علم، انحطاط اخلاق، اختناق فكرى و زنجير كشيده شدن انديشه از عوامل بروز نارضايتى در اين منطقه بود.

‌ به استثناى منطقه جنوبى جزيرة‌العرب كه آثار تاريخى و تمدن آن هنوز باقى است، اساس ملّيّت و بافت اجتماعى و سياسى ساير بخش‌ها قبيله بوده است. بسيارى از استعدادهاى فرهنگى موجود در ميان عرب‌ها به‌دليل جهت‌دار نبودن، سبب افروختن آتش كينه و جنگ مى‌شد.

‌ تعدد زوجات بى‌قيد و شرط، طلاق‌هاى ستمگرانه، رواج قمار، ربا و كم‌فروشى، پرستش بت‌ها و بتواره‌ها با اسامى و اشكال گوناگون، نشانه‌هايى از اوضاع آن منطقه را تصوير مى‌كرد.

‌ هرچند واژه جاهليت از ريشه جهل به‌معنى نادانى است اما جاهليت به دورانى اطلاق مى‌شود كه از ارزش‌هاى انسانى، اخلاقى، فرهنگى و دينى تهى باشد.

‌ از نظر قرآن گمان ناحق، انديشه باطل، زنجيركردن فكر، تعصب‌هاى دور از عقل، تقليدهاى كوركورانه، برخى زيورها و آرايش‌هاى زنانه از معيارهاى جامعه جاهلى است.

پرسش‌ها

1. وضعيت حقوق زنان و نظام خانواده در سه جامعه ايران دوره ساسانى، امپراطورى روم و جزيرة‌العرب را مقايسه و ارزيابى كنيد.

‌ 2. موقعيت دين و مذهب را در سه جامعه ياد شده بيان نمائيد.

‌ 3. نقطه يا نقاط مشترك انحراف و انحطاط در دو امپراطورى ايران و روم را برشماريد.

‌ 4. برخى از مضامين جاهليت فرهنگى عصر حاضر در مقوله زنان را با جاهليت قبل از اسلام مقايسه كنيد.

‌ 5‌. ضمن شمارش برخى نمودهاى جاهليت اعراب از نظر قرآن و نهج البلاغه بنويسيد كه آيا جاهليت حدود زمانى و مكانى خاصى دارد؟ چرا؟

‌ 6‌. عصبيت موجود در ارتباط با احزاب در سطح جهان را با عصبيت قبيله‌اى عرب‌ها مقايسه كنيد.

فعاليت‌هاى علمى

1. ضمن مقاله‌اى به معرفى پنج كتاب درباره حقوق زنان بپردازيد;

‌ 2. حقوق زنان در حكومت ساسانيان را در مقاله‌اى تحقيق كنيد;

‌ 3.در يك سخنرانى، معيارهاى جاهليت از نظر قرآن را با انحطاط جوامع در عصر حاضر تطبيق و مقايسه كنيد;

‌ 4. در يك مقاله عصبيت موجود در ارتباط با احزاب در سطح جهان را با عصبيت قبليه‌اى عرب‌ها مقايسه كنيد;

‌ 5. در يك سخنرانى، علل و كيفيت تحريف آئين زرتشت در عصر ساسانيان را بيان كنيد.

فعاليت‌هاى علمى

1. ضمن مقاله‌اى به معرفى پنج كتاب درباره حقوق زنان بپردازيد;

‌ 2. حقوق زنان در حكومت ساسانيان را در مقاله‌اى تحقيق كنيد;

‌ 3.در يك سخنرانى، معيارهاى جاهليت از نظر قرآن را با انحطاط جوامع در عصر حاضر تطبيق و مقايسه كنيد;

‌ 4. در يك مقاله عصبيت موجود در ارتباط با احزاب در سطح جهان را با عصبيت قبليه‌اى عرب‌ها مقايسه كنيد;

‌ 5. در يك سخنرانى، علل و كيفيت تحريف آئين زرتشت در عصر ساسانيان را بيان كنيد.

منابع براى مطالعه بيش‌تر

‌ 1. ايران در زمان ساسانيان ، كريستن سن;

‌ 2. پژوهشى در تاريخ پيامبر اسلام ، سيد ابوالحسن اديانى;

‌ 3. تاريخ تمدن ، هنرى لوكاس;

‌ 4. تاريخ سياسى اسلام ، حسن ابراهيم حسن;

‌ 5‌. جهان در عصر بعثت ، محمدجواد باهنر و اكبر هاشمى رفسنجانى;

‌ 6‌. فروغ ابديت ، جعفر سبحانى;

‌ 7. محيط پيدايش اسلام ، شهيد بهشتى;

‌ 8‌. نظام حقوق زن در اسلام ، مرتضى مطهرى.