است، نه محل طلوع رحيميت؛ نه محلّ طلوع حكمت است، نه محلّ طلوع لطف؛ نه محلّ طلوع مهر است، نه محلّ طلوع رزاقيت؛ نه محلّ طلوع ربوبيت.

اميرمؤمنان (ع) اين قلب مرده را در سينه هر كس ديد، چنين توصيف نمود: «فَالصُّورَهُ صُورَهُ إِنْسَانٍ وَ الْقَلْبُ قَلْبُ حَيَوَان‌».[1] قيافه، قيافه آدميزاد است و قلب، قلب حيوان؛ يعنى دل، دلِ شتر، گاو، الاغ، سگ و گرگ است. اين دل‌مردگى، خسارت «گناه» است.

«توبه»؛ يعنى به سوى عزت رفتن. «توبه»؛ يعنى رفتن به سوى اين كه صلاح از دست رفته را برگرداند. «توبه»؛ يعنى مرده را زنده كردن. اين، عظمت توبه بوده و در ماه رمضان، اين توبه از يازده ماه ديگر راحت‌تر رخ نشان مى‌دهد؛ آسان‌تر رخ نشان مى‌دهد. بعد هم مردم، از مرد و زن، پير و جوان، عالم و عامى، بايد بدانند كه «گناه»

[1] 1. نهج‌البلاغه، خطبه 85.