از اين گذشته، مسأله قرآن مورد اهتمام غير مسلمانان نيز بوده است، زيرا- همان گونه كه گفتيم- قرآن از روز اوّل، تمام بشريّت بلكه جنّ و انس را به «تحدّى» و «مقابله به مثل» دعوت كرد. پيامبرى كه استاد و مكتب نديده و نزد كسى درس نخوانده و امّى است، در مقابل كسانى قرار گرفته كه در زمان خود در عالى‌ترين درجه فصاحت و بلاغت قرار داشتند و مى‌فرمايد: (وَ إن كُنتُم في ريبٍ ممّا نزّلنا على عبدنا فأتُوا بسورة من مثله و ادعوا شهداءكم من دون اللَّه إنْ كنتم صادقين) [1] حتى كوچك‌ترين سوره قرآن- يعنى سوره كوثر- نيز به معرض تحدّى قرار داده شد و رگ غيرت بزرگان فصاحت و بلاغت را به جوش آورد، به‌همين‌جهت، همه آنان در مقام مقابله برآمدند، ولى چيزى جز شكست و رسوايى عايد آنان نشد. روشن است كه اينان زمانى مى‌توانند در مقام مقابله برآيند كه با آيات قرآن و سوره‌هاى آن آشنا باشند، سپس فكر كنند كه چگونه مى‌توانند همانند آن را بياورند؟ لذا هر آيه و سوره‌اى كه نازل مى‌شد، موافق و مخالف به‌سوى آن مى‌شتافتند تا از يكديگر سبقت بگيرند. بلكه سبقت مخالفين بيشتر بوده است زيرا آنان مى‌خواستند ببينند آيا مى‌شود با قرآن معارضه كرد؟ بديهى است كتابى با اين خصوصيات و شرايط چيزى نيست كه با خبر واحد- هرچند مثل خبر زراره- قرآنيت آن ثابت شود. به‌همين‌جهت، قرآن در اواخر عمر حضرت پيامبر صلى الله عليه و آله به عنوان يك چيز روشن و مضبوط و مشخص بوده است.

مسأله جمع قرآن بعد از پيامبر صلى الله عليه و آله‌

اينكه بعضى از مفسّرين عقيده دارند: جمع قرآن، در زمان پيامبر صلى الله عليه و آله نبوده است از اشتباهات بزرگ آنان است. قرآن، به‌عنوان كتاب مطرح است. اگر كسى مشغول نوشتن كتابى باشد و از او سؤال كنيم: آيا كتابت را نوشته‌اى؟ و او جواب داد: خير، فعلًا تعدادى يادداشت نوشته‌ام كه بايد تنظيم شود و به‌صورت كتاب درآيد. در اينجا گفته نمى‌شود:

اين شخص، كتاب را نوشته است. ولى قرآن- در زمان رسول خدا صلى الله عليه و آله- به عنوان يك‌

[1]- البقرة: 23