اينجا ما نمى‌توانيم جلوى استعمال را بگيريم. آن تعدّدى كه در استعمال و در مقام دلالت مطرح است، در اينجا تحقّق دارد و متكلّم، ابتدا آن «زيد» صادر از متكلّم اوّل را تصوّر مى‌كند و سپس لفظ «زيد» خودش را در آن استعمال مى‌كند. در نتيجه، به‌نظر مى‌رسد در اين قسم نمى‌توان استعمال را انكار كرد و مرحوم آخوند نيز با عبارت كوتاهى به اين مطلب اشاره كرده است. [1]

بررسى قسم اوّل و دوّم‌

آيا در قسم اوّل (اطلاق لفظ و اراده نوع) و قسم دوّم (اطلاق لفظ و اراده صنف)، استعمال تحقّق دارد؟ اين دو قسم، يك حكم دارند. اگر استعمال، تحقّق داشته باشد، در هر دو تحقّق دارد و اگر تحقّق نداشته باشد، در هيچ‌كدام تحقّق ندارد.

كلام مرحوم آخوند

وقتى متكلّم مى‌گويد: «زيدٌ لفظٌ» و مقصودش اين است كه نوع «زيد» لفظ است، [2] يعنى هرجا كلمه «زيد» مطرح مى‌شود، چه به عنوان فاعليت يا به عنوان مبتدئيت و يا عنوان ديگر، اين «زيد»، لفظ است. مرحوم آخوند مى‌فرمايد: در اينجا دو احتمال وجود دارد: عدم تحقق استعمال و تحقّق استعمال. احتمال اوّل (عدم تحقّق استعمال): به اين صورت كه بگوييم: اگرچه متكلّم در جمله «زيدٌ لفظ» كلمه «زيد» را بكار برده و صدور «زيد» از متكلم، به «زيد»، شخصيّت و فرديّت مى‌دهد، ولى متكلّم در مقام حمل «لفظٌ» بر «زيد» كارى به اين شخصيّت‌

[1]- كفاية الاصول، ج 1، ص 22

[2]- در اينجا، براى نوع مثال مى‌زنيم ولى نوع و صنف داراى يك حكمند.