نام کتاب : اصول فقه شيعه نویسنده : فاضل لنكرانى، محمد جلد : 1 صفحه : 358
مىكنيم:
شما كه معتقديد در قضيّه حمليّه بايد نسبت وجود داشته باشد آيا در قضيّه «الجسم له
البياض» بين موضوع (الجسم) و محمول (له البياض) نسبتى وجود دارد؟
بدون
شك، پاسخ مشهور منفى است و نسبتى كه آنها مطرح مىكنند بين «الجسم» و «البياض»
مطرح است نه بين «الجسم» و «له البياض» كه به عنوان محمول در قضيّه مطرح است. در
جمله «زيدٌ في الدار» نيز نسبت بين «زيد» و «الدار» مطرح است درحالىكه محمول «في
الدار» است نه «الدار». بنابراين وقتى ما اينگونه قضايا را نيز بررسى كنيم،
مىبينيم اگر در آنها برطبق مبناى نحويين، «كائن» و «ثابت» و امثال اينها را در
نظر بگيريم، نسبتى در آنها وجود ندارد و اگر بر غير مبناى نحويين عمل كنيم، نسبت موجود
در قضيّه نمىتواند به خود قضيّه حمليّه مربوط باشد بلكه مربوط به چيزى است كه
خارج از دايره عنوان قضيّه حمليّه است. نتيجه اينكه در هيچيك از اقسام قضاياى
حمليّه ما نتوانستيم وجود نسبتى را ثابت كنيم كه به خود قضيّه مربوط بوده و بين
موضوع و محمول مطرح باشد. علاوه بر اين، آنچه گفته مىشود در مورد قضاياى موجبه
است درحالىكه كلام مشهور در رابطه با وجود نسبت در قضاياى حمليّه، اطلاق داشته و
قضاياى سالبه را نيز در بر مىگيرد. با اين فرق كه در قضاياى موجبه، يك امر ايجابى
نسبت داده مىشود ولى در قضاياى سلبيه، امرى سلبى.
بررسى
كلام مشهور در مورد قضاياى سالبه:
قضاياى
سالبه بر دو نوع است: قضيّه سالبه مانند: «زيدٌ ليس بقائم» و قضيّه سالبه مانند:
«ليس زيدٌ في الدار». در قضيّه سالبه «ليس زيدٌ في الدار» در خارج دو چيز وجود
دارد، يكى «زيد» و ديگرى «دار»، و از باب مسامحه مىتوان يك نسبت سلبى فرض كرد.
ولى در قضيّه سالبه «زيدٌ ليس بقائم» هيچ ارتباطى بين «زيد» و «قائم» وجود
نام کتاب : اصول فقه شيعه نویسنده : فاضل لنكرانى، محمد جلد : 1 صفحه : 358