نام کتاب : اصول فقه شيعه نویسنده : فاضل لنكرانى، محمد جلد : 1 صفحه : 245
بعضى
از بزرگان در مقام دفاع از مرحوم آخوند برآمدهاند كه در ذيل به بررسى كلام آنان
مىپردازيم:
1-
كلام آيتاللَّه خويى «دام ظلّه»
ايشان
در مقام دفاع از مرحوم آخوند فرموده است: مفاهيم كلّى بر دو قسمند: قسم اوّل: كلياتى است كه داراى
اصالت مىباشند و مابازاء خارجى دارند، مثل مفاهيم جواهر و اعراض، مانند: حيوان،
انسان، بياض، سواد و غيره. اين قسم از كلّيات- كه قسمت اعظم كليات مىباشند-
نمىتوانند به عنوان مرآت براى افراد و مصاديقِ خود قرار گيرند بلكه در مقام لحاظ
و تصوّر، تنها مىتوانند از جهتِ جامع بين افراد خود حكايت كنند. مثلًا «حيوان
ناطق»- كه يكى از كلّيات جوهرى است- تنها مىتواند از ماهيت و حقيقت انسان حكايت
كند و خصوصيات فردى افراد، ارتباطى به مفهوم آن نداشته و مفهوم نمىتواند حاكى از
آنها باشد. همچنين «بياض»- كه يكى از كلّيات عرضى است- اگرچه در مقام وجود
خارجىاش نياز به موضوع دارد ولى اين نياز، ارتباطى به عالم مفهوم ندارد و بياض،
مفهومى است كه فقط از معناى خودش حكايت مىكند و از محدوده معنا تجاوز نمىكند.
وجود خارجى بياض، نقشى در مفهوم بياض ندارد. بياض يك ماهيت متأصّل و مستقل است.
خلاصه اينكه افراد و خصوصيات فردى افراد بياض، داخل در مفهوم بياض نبوده و بياض
حاكى از آنها نيست. بعضى از مفاهيم اعتبارى نيز حكم مفاهيم متأصّله را دارند،
مثلًا مفاهيمى چون وجوب، امكان و امتناع، از مفاهيم اعتبارى مىباشند كه مابازاء
خارجى ندارند و مقام آنها حتى از عرض هم پايينتر است، زيرا عرض هرچند در مقام
وجود خارجىاش نياز به معروض دارد ولى مابازاء خارجى دارد و بياضِ جسم براى ما
بالوجدان محسوس است. اين دسته از مفاهيم اعتبارى
[1] نيز از كلياتى هستند كه فقط از مفهوم خود حكايت
[1]- بنابراين عناوينى چون ملكيت و زوجيت در
اينجا مورد بحث نيستند.
نام کتاب : اصول فقه شيعه نویسنده : فاضل لنكرانى، محمد جلد : 1 صفحه : 245