گفتار سوم: شرايط استناد به مذاق شريعت‌

همان‌گونه كه اشارت رفت، مذاق شريعت زمانى كارآيى خواهد داشت كه حكم مسئله به صراحت بيان نشده است. از اين روى، براى كاربستِ مذاق شرع بايد ضوابط و شرايطى را پذيرفت؛ چرا كه در غير اين صورت، ادّعاى مذاق امرى نسبى خواهد بود و سنجه‌اى براى صحّت و سقم آن وجود نخواهد داشت.

چنان مى‌نمايد كه مهم‌ترين شرايط لازم دركارآيى مذاق، به اين قرار است:

\* مراجعه، دقّت و تامّل در كتاب، سنّت و كلمات اعيان قوم.

\* در نظر داشتن حكم عقل.

\* عطف توجه به ارتكازات عقلاييه و متشرّعه.

\* استفاده از قانون تجميع قرائن در حدّى كه اطمينان نوعى را حاصل آيد.

\* شناخت حيطه‌هاى مختلف موضوع و بازشناسى احكام توقيفى يا تعبدى از غير آن.

ناگفته نماند كه نمى‌توان ادعاى مذاق را از هر كسى پذيرفت، بلكه اين ادّعا، از فقيه كاركشته‌اى برمى‌آيد كه عمرى را غوّاص درياى فقاهت بوده و به همه ابواب فقهى، و سازوكارهاى فقاهت و ريزه‌كارى‌هاى آن، آشنايى كامل داشته باشد.