نام کتاب : قاعده فراغ وتجاوز نویسنده : حسينى خواه، سيدجواد جلد : 1 صفحه : 88
اين
بيان نيز همانند بيان اوّل، تامّ و صحيح است. البتّه بر اساس نظر شيخ انصارى رحمه
الله كه مفاد كان ناقصه به كان تامّه برگشت مىكند؛ و نيز نظر محقّق اصفهانى رحمه
الله كه قائل به وجود قدر جامع بين مفاد كان تامّه وكان ناقصه است، اين بيان تمام
نخواهد بود؛ زيرا، مطابق با نظر مرحوم شيخ انصارى رحمه الله شيىء در قاعده فراغ،
يقينى الوجود نبوده و بلكه مانند قاعده تجاوز، مشكوك الوجود است؛ و مرحوم اصفهانى
قدس سره قدر جامع را در هر دو قاعده شكّ در صحّت قرار دادهاند. بنابراين، بر اساس
اين دو نظر، بيان دوّم ناتمام است.
بيان
سوّم در دليل اوّل
اين
بيان را ضمن مطالب بيان اوّل توضيح دادهايم، لكن چند نكته اضافه وجود دارد كه
لازم است جداگانه مورد بررسى قرار گيرد. مطابق اين بيان، علّت عدم وجود قدر جامع
بين قاعده فراغ و قاعده تجاوز آن است كه متعلّق شكّ در قاعده فراغ، «صحّت» بوده،
در حالى كه متعلّق شكّ در قاعده تجاوز، «وجود» است؛ و بين «صحّت» و «وجود» هيچ قدر
جامعى متصوّر نيست.
محقّق
نائينى رحمه الله در اين رابطه مىفرمايد:
«إنّ متعلّق الشكّ في قاعدة التجاوز إنّما هو
وجود الشيء ... وفي قاعدة الفراغ إنّما هو صحّة الموجود ... ولا جامع بينهما» [1].
محقّق
عراقى رحمه الله در اين زمينه مطلبى دارند كه بعد از ايشان نيز در كلمات مرحوم
آقاى خوئى قدس سره ذكر گرديده است و آن اين كه، در بحث اطلاق، علما و محققّين
بيان
[1]. محمّدعلى كاظمى خراسانى، فوائد الاصول، ج
4، ص 620.
نام کتاب : قاعده فراغ وتجاوز نویسنده : حسينى خواه، سيدجواد جلد : 1 صفحه : 88