امّا تحقيق آن است كه اين اصل، در افعال نيز جارى مى‌شود؛ زيرا، با مراجعه به خود مى‌بينيم كه اگر به كسى گفتيم غذايى كه مركّب از مواد خاصّى است، تهيه نمايد و شكّ كنيم عملش را درست انجام داده و يا آن كه در حين عمل، غافل بوده است؟ اصل عدم غفلت را در مورد او جارى مى‌كنيم و فعلش را حمل به صحّت مى‌كنيم؛ بنابراين، اصالة عدم الغفلة، فقط يك اصل لفظى عقلايى نبوده و در افعال نيز جارى مى‌شود.

سؤال دوّم: پس از مشخص شدن اين كه اصل عدم غفلت در افعال نيز جارى مى‌شود، براى آن كه استدلال به سيره عقلائيه در مورد قاعده فراغ و تجاوز تمام باشد، بايد ثابت شود كه اصالة عدم الغفلة آيا در اقوال و افعال خود مكلّف نيز جارى مى‌شود و شخص مى‌تواند در مورد افعال خودش اين اصل را پياده كند يا اين كه اين اصل اختصاص به افعال و اقوال ديگر افراد دارد؟

پاسخ: به نظر ما، ظاهر اين است كه اصالة عدم الغفلة از اين جهت توسعه ندارد و تنها در اقوال و افعال غير جارى مى‌شود؛ و حداقل، در عموميت اين اصل عقلايى نسبت به فعل خود مكلّف شكّ است؛ و از آن‌جا كه اصالة عدم الغفلة يك دليل لبّى بوده، لذا بايد به قدر متيقّن از آن اخذ شود كه عبارت از قول و فعل غير است. بنابراين، در مورد فعل خود نمى‌توان به اين اصل استناد نمود؛ و در نتيجه، سيره عقلائيه نمى‌تواند دليل قاعده‌ى فراغ و تجاوز باشد.

در مورد مؤيّدى نيز كه از روايات براى سيره‌ى عقلائيه ذكر نموديم، در دليل ششم- كه بحث و بررسى روايات است- خواهيم گفت عبارت‌ «هو حين يتوضّأ أذكر منه حين يشكّ» به عنوان علّت نيست و برخى از بزرگان مثل محقّق نائينى رحمه الله بيان‌ژ كرده‌اند: اين عبارت، به عنوان حكمت است و علّت نمى‌باشد.

4- اثبات حجيّت قاعده به ملاك اصالة الصحّة

دليل چهارم براى قاعده‌ى فراغ، ادلّه اصالة الصحّة است كه از كلمات فقيه بزرگ حاج آقا رضا همدانى رحمه الله استفاده مى‌شود؛ بدين صورت كه همان دلائلى كه بر حجّيت اصالة الصحّة دلالت دارند، بر حجّيت قاعده فراغ- كه از مصاديق قاعده‌ى كلى اصالة الصحّة است- نيز دلالت دارند. ايشان مى‌فرمايند: