تنبيه ششم‌

تنبيه ششم‌بررسى اعتبار دخول در غير در قاعده فراغ و تجاوز

از ديگر مباحث مهمّ در اين قاعده آن است كه در جريان هر كدام از اين دو آيا علاوه بر صدق عنوان تجاوز از شيى‌ء و يا فراغ از شيى‌ء، دخول در غير نيز معتبر است يا آن كه اين مطلب در قاعده تجاوز معتبر است ولى در قاعده فراغ معتبر نيست و يا اين كه در هيچ كدام از دو قاعده، اين عنوان شرطيّت ندارد؟ و آيا اين نزاع، يك نزاع واقعى و معنوى است يا اين كه لفظى و بدون اثر است؟

در اين بحث، چنان‌چه قاعده فراغ و قاعده تجاوز را قاعده‌اى واحد بدانيم، لازم است مجموع روايات را در يك نظر واحد بررسى نمائيم و ملاحظه كنيم آيا از مجموع روايات، قيد دخول در غير استفاده مى‌شود يا خير؟ امّا اگر اين دو قاعده را دو قاعده مستقل از يكديگر بدانيم، لازم است روايات هر كدام را به صورت مستقل مورد دقّت قرار دهيم؛ و چنان‌چه اين روش را دنبال نمائيم، از بررسى فرض اوّل بى‌نياز خواهيم شد.

بنابراين، اشكال بر محقّق نائينى رحمه الله وارد است كه با اين كه ايشان از مجموع روايات وارده در اين بحث يك كبراى مجعول كلّى به دست آورده و به وحدت اين دو قاعده معتقد