نام کتاب : قاعده فراغ وتجاوز نویسنده : حسينى خواه، سيدجواد جلد : 1 صفحه : 180
اين
روايت، همانطور كه قبلًا بررسى نموديم، بر قاعده فراغ دلالت دارد؛ و در آن، قيد «وقد صرت في حال اخرى في الصلاة أو غيرها» آمده است. بنابراين، بر اساس اين روايت، مىتوان دخول در غير را در
قاعده فراغ معتبر دانست؛ و از اين جهت، با قاعده تجاوز تفاوتى نداشته باشد. مگر آن
كه غير، در قاعده تجاوز، عملى است كه شرعاً بر جزء قبل مترتّب است، اما در قاعده
فراغ، فعلى است كه با عمل مشكوك مباين است. در نيتجه، بر طبق اين روايت، كسى كه
مشغول تعقيبات نماز است و شكّ در تسليم دارد، مىتواند قاعده فراغ را جارى نمايد.
ديدگاه
محقّق نائينى رحمه الله
مرحوم
محقّق نائينى در اين فرض كه نمازگزار مشغول تعقيب نماز شده است، معتقد به جريان
قاعده تجاوز است. دليل ايشان بر حسب آنچه كه در كتاب
اجود التقريرات [1]
آمده، اين است كه در روايات تجاوز، امام عليه السلام اذان و اقامه را به اجزاى
نماز ملحق فرمودند؛ و فقيه قطع پيدا مىكند كه اختصاصى براى اين دو نيست؛ بلكه
هرچه ملحق به نماز است، اعمّ از مقدّمات و توابع مانند: تعقيبات كه از جهت شرعى
مترتّب بر صلاة است، دخول در غير بر آن صدق مىكند. ايشان در فوائد الاصول [2] تصريح فرموده است:
«لا فرق بين الدخول في الاقامة والدخول في
التعقيب لخروج كليهما عن حقيقة الصلاة».