نام کتاب : قاعده فراغ وتجاوز نویسنده : حسينى خواه، سيدجواد جلد : 1 صفحه : 138
اجزاء
نظر ندارند، بلكه فقط ما را متعبّد مىفرمايد به اين كه بنا را بگذار بر اين كه
ركوع را انجام دادهاى.
تا
اين قسمت بحث، اثبات مىشود كه قاعده فراغ و تجاوز دو قاعده مستقل و جداى از هم
هستند؛ و ما به تعدّد دو قاعده ملتزم مىشويم.
ثمره
بحث تعدّد يا وحدت دو قاعده
پس
از اين كه روشن شد قاعده فراغ و تجاوز به حسب مقام اثبات دو قاعده هستند، اين سؤال
مطرح مىشود كه ثمرهى تعدّد اين دو قاعده چيست؟
در
مباحث بعد ثمراتى براى اين بحث روشن مىشود از قبيل آن كه ممكن است گفته شود در
قاعده تجاوز دخول در غير شرط است امّا در قاعده فراغ چنين شرطى نيست؛ و يا آن كه
قاعده فراغ عموميّت دارد و همهى ابواب فقه را شامل مىشود، امّا تجاوز فقط در بحث
عبادات و آن هم در باب صلاة جريان دارد و موارد ديگرى كه بيان خواهد شد.
امّا
با قطع نظر از اين مطالب، مرحوم محقّق عراقى در كتاب
نهاية الافكار ثمرهى خوبى را براى اين بحث بيان كردهاند كه در اين جا ذكر
مىكنيم. ايشان مىفرمايد: در موردى كه شخص علم و يقين دارد يك سجده يا تشهّد از
نمازش را انجام نداده است و در نتيجه شكّ مىكند اخلالى به ترتيب و يا موالات
نمازش وارد شده يا نه؟ اگر فراغ و تجاوز را دو قاعده بدانيم، در اين مثال، قاعده
فراغ جارى مىشود و به صحّت نماز حكم مىكند؛ و به دنبال آن، وجوب قضاى سجده يا
تشهّد فوت شده از قاعده استفاده مىشود. به عبارت ديگر، بعد از آن كه به نياوردن
سجده يقين نموديم، در صحّت بقيّه اجزاء از جهت اخلال به ترتيب شكّ مىكنيم؛ و بر
طبق قاعده فراغ بايد بقيّه اجزاء را محكوم به صحّت بدانيم؛ و از آثار صحّت، قضاى
سجده فراموش شده است.
ليكن
اگر به وحدت دو قاعده قائل باشيم، اثبات قضاى سجده و يا تشهّد در اينجا مشكل است.
به جهت اين كه بنا بر وحدت دو قاعده، عنوان واحد و مشترك
«عدم
نام کتاب : قاعده فراغ وتجاوز نویسنده : حسينى خواه، سيدجواد جلد : 1 صفحه : 138