را
پاكيزه گرداند و نعمت خود را بر شما تمام كند، باشد كه سپاس گزاريد.
در
مورد دلالت اين آيه شريفه بر قاعده لاحرج، غالب فقها فرمودهاند كه دلالت اين آيه
شريفه، بر عكس آيه قبل، مخدوش است؛ برخى ديگر نيز مانند محقّق اردبيلى رحمه الله
در «زبدةالبيان» [1] عكس اين مطلب را بيان كردهاند. همچنين بين اين آيه و آيه قبل از
چند جهت فرق است:
1- در اين آيه شريفه بر عكس آيه قبل، كلمه «فى
الدين» وجود ندارد؛
2- در آيه قبل، خداوند فرموده است:
«وَ مَا جَعَلَ ...» ولى در اين آيه شريفه، علاوه بر تعبير
«جعل» تعبير به
«مَا يُرِيدُ اللَّهُ ...» نيز ذكر شده است.
نكته
ديگر آنكه در مورد اين آيه سؤال شده است كه
«مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُم مّنْ حَرَجٍ»،
آيا مربوط به تمام آيه شريفه است و يا آن كه فقط مربوط به تيمّم است؟
در
اين زمينه، دو نظريه بين مفسّرين و فقها وجود دارد:
نظر
اوّل اين كه: «مَا يُرِيدُ اللَّهُ
لِيَجْعَلَ» به تمام آيه شريفه مربوط است.
[2] اين قسمت از آيه شريفه مىخواهد بيان كند كه هدف ما از جعل اين
احكام، به مشقّت و سختى انداختن شما نيست؛ بلكه غايت و هدف اصلى از تشريع وضو، غسل
و تيمّم تطهير شماست و اين كه خداوند مىخواهد نعمتش را براى شما تمام كند (يعنى:
طهارت باطنى پيدا كنيد).
بيان
مرحوم طبرسى
مرحوم
طبرسى در مورد معناى «مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ
عَلَيْكُم مّنْ حَرَجٍ» مىفرمايد:
«معناه ما يريد اللَّه بما فرض عليكم من الوضوء
إذا قمتم إلى الصّلاة
[2]. از قائلين به اين نظريه مىتوان به مرحوم
طبرسى، مرحوم علّامه طباطبايى صاحب تفسير الميزان و همچنين از ميان مفسّرين عامّه
به آلوسى صاحب تفسير روحالمعانى اشاره نمود.