دليل اوّل: كتاب (آيات قرآن كريم)

مهم‌ترين دليل از ميان ادلّه اربعه قرآن كريم است؛ در مجموع به پنج آيه از قرآن كريم براى اين مدّعا استدلال شده است.

1) آيه 78 سوره حجّ‌

از مهم‌ترين آياتى كه به عنوان دليل قاعده لاحرج مورد استدلال قرار مى‌گيرد، آيه 78 سوره حجّ است. خداوند سبحان پس از آن كه در آيه 77، مؤمنان را ملزم مى‌كند كه براى گشايش راه‌هاى رستگارى به ركوع و سجود و پرستش پروردگارشان قيام كنند و فاعل خير شوند، در آيه بعد مى‌فرمايد:

«وَ جهِدُوا فِى اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ‌ ى‌ هُوَ اجْتَبَل- كُمْ وَ مَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِى الدّينِ مِنْ حَرَجٍ ...»؛

و در [راه‌] خداوند چنان كه سزاوار جهاد [در راه‌] اوست، جهاد كنيد؛ او شما را برگزيده و در دين هيچ تنگنايى براى شما ننهاد ...

نكات موجود در آيه شريفه‌

اوّلين نكته‌ در مورد مخاطب اين آيه است. اكثر مفسّرين عامّه و خاصّه، مخاطب اين آيه شريفه را عموم مردم قرار داده‌اند [1]؛ يعنى: خداوند به عموم مردم مى‌فرمايد: از آنجا كه شما از ميان امّت‌ها، امّت برگزيده هستيد، بايد حقّ جهاد را انجام دهيد؛ سپس مى‌فرمايد: خداوند در دين حرجى قرار نداده است.

نظر دوّم آن است كه با توجّه به قرائن موجود [2]، مخاطب اين آيه، ائمّه‌

[1]. ر. ك: القطب الراوندى، فقه القرآن، ج 1، ص 329؛ ابن كثير، تفسير القرآن العظيم، ج 3، ص 236؛ الجصّاص، أحكام القرآن، ج 5، ص 390.

[2]. براى كسب اطّلاع از قرائن و توضيح بيشتر در اين زمينه، ر. ك: محمّد الفاضل اللنكرانى، ثلاث رسائل، صص 37- 42.