تنبيه هشتم: عدم شمول قاعده نسبت به احكام غيرالزامى‌

تنبيه هشتم عدم شمول قاعده نسبت به احكام غيرالزامى‌

آيا قاعده لاحرج همان‌طور كه نسبت به ادلّه تكاليف الزامى حكومت دارد، نسبت به تكاليف استحبابى يا كراهتى نيز چنين است؟ به عبارت ديگر، چنان‌چه انجام يك فعل مستحبّى مستلزم حرج باشد، آيا شارع ديگر استحبابى براى آن قائل نيست؟

از يك سو اطلاق لاحرج اقتضاى شمول دارد؛ چه آن كه كلمات «جعل‌» و «فى الدين‌» موجود در آيه شريفه‌ «مَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِى الدّينِ مِنْ حَرَجٍ» عام است و شامل مستحبّات نيز مى‌شود؛ بنابراين، اگر يك فعل مستحبّى مقارن يا مستلزم حرج باشد، نمى‌توان گفت شارع مقدّس به عنوان دين براى آن فعل، استحباب قائل باشد.

امّا از سوى ديگر، ملاحظه مى‌كنيم، فقها [1] فتوا داده‌اند كه عبادات شاقّ مستحبّه صحيح است و اگر كسى تمام ايّام سال بجز عيدين را روزه بگيرد، صحيح است؛ هرچند كه اين روزه براى او حرجى باشد. هم‌چنين با توجّه به اين كه قاعده لاحرج از باب لطف و امتنان است، اقتضا دارد كه اين قاعده فقط در الزاميّات جريان پيدا كند.

[1]. به عنوان نمونه، ر. ك: آقا رضا همدانى، مصباح الفقيه، ج 6، ص 150؛ السيّد محمّدكاظم الطباطبائى، العروة الوثقى، ج 2، ص 171؛ محمّدحسن الآشتيانى، الرسائل التسع، ص 242.