به عبارت ديگر، فارغ از اينكه قائل به جواز يا عدم جواز هر يك از شكل‌هاى تلقيح مصنوعى باشيم، جنين متولّد شده از اين راه، حكمش چيست؟ مثلًا فرزند كيست؟ پدر و مادر او چه كسانى هستند؟ از چه كسى ارث مى‌برد؟ و ...

لازم به ذكر است كه بخش عمده اين نوشتار به محور اول، يعنى حكم تكليفى تلقيح مصنوعى، اختصاص دارد، ولى به تناسب مباحث و موضوعات، به بيان حكم جنين و فرزند تكوّن يافته نيز مى‌پردازيم.

3. ترسيم اجمالى شكل‌هاى مختلف تلقيح مصنوعى‌

از آنجا كه نابارورى و عدم توانايى زوجين در توليد مثل، عوامل و علل متفاوتى مى‌تواند داشته باشد، بسته به اين عوامل، شكل تلقيح مصنوعى نيز فرق مى‌كند و علم پزشكى امروز به اين توان علمى دست يافته است كه ديگر هيچ زن و شوهرى نباشند كه نتوانند فرزند داشته باشند. از اينجاست كه روش‌ها و اقسام مختلف تلقيح مصنوعى پديد مى‌آيد و شكل‌هاى مختلف آن نمود پيدا كرده و منتظر پاسخ‌هاى فقهى و قانونى هستند.

از منظرهاى گوناگون، براى تلقيح مصنوعى مى‌توان تقسيم بندى‌هاى مختلفى ارائه كرد.

در يك تقسيم بندى كلى، تلقيح مصنوعى بر دو قسم مى‌باشد:

الف. تلقيح با نطفه يا اسپرم شوهر

ب. تلقيح با نطفه يا اسپرم مرد بيگانه (اجنبى)

و يا از نظر حقوقى و فقهى مى‌توان آن را به دو قسم زير تقسيم كرد:

الف. تلقيح ناشى از نكاح، بدون دخالت نطفه بيگانه، كه خود آن به صورت‌هاى مختلف قابل تقسيم است.