responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ اصطلاحات منطقى نویسنده : خوانساری، محمد    جلد : 1  صفحه : 79

امر مشترك. و حرام را حكم.

گروهى از متكلمان نيز در بحثهاى كلامى خود همين شيوه را بكار برده‌اند. و براى هر حد اصطلاحى خاص وضع كرده‌اند.

مثلا اصل را شاهد ناميده‌اند، و فرع را غايب، و امر مشترك را معنى جامع. و حكم را همان حكم. و البته مقصود از شاهد آن است كه حكم در آن موجود و معلوم است، و مراد از غايب آن است كه حكم آن مجهول است. خواه هردو حاضر باشند، يا هردو غايب، يا يكى حاضر باشد و ديگرى غايب. مثلا مى‌گويند آسمان مانند خانه محدث است. زيرا كه مانند خانه متشكّل است. كه در مثال فوق خانه شاهد است و آسمان غايب. و محدث حكم، و متشكل معنى جامع. (- قياس فقهى).

«و تمثيل چنانكه گفتيم حكم است بر چيزى مانند آنكه بر شبيهش كرده باشند، بسبب مشابهت و آن را قياس فقهى خوانند» (اساس، ص 333). «و در تمثيل چون هردو حد را در لاحقى اشتراك يابيم، حكم كنيم به اشتراك در لاحقى ديگر كه معلول لاحق اول باشد در يك حد» (اساس، ص 302). «و كسانى كه اعتماد بر تمثيل دارند در بيان آنكه اوسط محكوم عليه است به اكبر تمسك به دعوى تعليل كنند در اصل به وجه جامع، تا لازم آيد كه چون در فروع نيز علت موجود باشد، معلول نيز موجود باشد» (اساس، ص 334). «و تمثيل به طبع عوام نزديكتر بود از قياس، چه قياس به بيان لمّيّت مقدمات محتاج بود، و به آن سبب علمى نمايد و تمثيل از آن مستغنى بود» (اساس، ص 536).

تمويه‌

مخاطب را با استدلالات فريبنده و شبيه به استدلالات صحيح فريفتن، حق و باطل را با مغلطه بر كسى مشتبه ساختن.

«و غرض ممتحن استكشاف قوت او در استعمال حجت، و غرض مغالط تمويه و تلبيس بر او، و تشبّه [در اصل تشبيه‌] به فيلسوف يا مجادل» (اساس، ص 448).

تناقض‌

- ص 66)

تناول‌

شمول، فراگرفتن، شامل شدن.

«و معنى كلى به اعتبار تجرّد او از مشخّصات مطلق باشد، و به اعتبار تناول او مر جزويات را عام» (درّة التاج، ص 28).

نام کتاب : فرهنگ اصطلاحات منطقى نویسنده : خوانساری، محمد    جلد : 1  صفحه : 79
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست