نام کتاب : فرهنگ اصطلاحات منطقى نویسنده : خوانساری، محمد جلد : 1 صفحه : 6
أجزاء ذاتى
آنچه جزء
ذات و ماهيت شىء است، مانند حيوان و ناطق كه اجزاء ذاتى انساناند (- اجزاء قوام،
اجزاء مقوّم، ذاتيّات، اجزاء ماهيّت)
أجزاء
قوام
امورى كه
جزء ماهيّت چيزى است. يعنى امورى كه با هم سازنده ماهيت شىء است.
مانند
جوهر و سهبعدى كه اجزاء قوام جسماند (- اجزاء ذاتى، اجزاء مقوّم، اجزاء ماهيت،
ذاتيات).
«حدّ شىء
از لحاظ ماهيت آن شىء، به اجزاء قوام آن تمامى مىيابد» (برهان، ص 288)
أجزاء
ماهيّت
آنچه داخل
در ماهيت شىء است، آنچه قوام ماهيت بدان وابسته است. مانند حيوان و ناطق كه اجزاء
ماهيت انساناند. (- اجزاء قوام، اجزاء مقوّم، اجزاء ذاتى، ذاتيات).
«و چون
مسئول عنه يك چيز كلى بود مانند انسان، جواب به تمامى اجزاء ماهيت او باشد و آن
حيوان ناطق است كه حدّ حقيقى انسان است» (اساس، ص 24). «و جنس و نوع اشتراك دارند
در آنكه مقول در جواب ماهواند، و جنس و فصل اشتراك دارند در آنكه اجزاء ماهيتاند»
(اساس، ص 32).
أجزاء
مقوّم
(- اجزاء
قوام)
أجناس
عاليه
كلىترين
اجناس كه مافوق همه اجناس و انواعاند و وراى آنها يعنى برتر از آنها ديگر جنسى
وجود ندارد. اجناس عاليه بنظر ارسطو منحصرا ده است (مقولات عشر) كه عبارتند از:
جوهر، كمّ، كيف، أين، متى، وضع، ملك، اضافه، فعل، انفعال. اين تقسيمبندى در حقيقت
تقسيمبندى كليه ماهيات ممكن است، و هر ماهيتى از قبيل انسان يا آهن يا دايره يا
بريدن يا بريده شدن يا برادرى و فرزندى و جز آن، و حتى ماهيّات معدوم از قبيل
سيمرغ و كيميا در ذيل يكى از اين مقولات واقع است. و به تعبير ديگر، معظم ماهياتى
كه عقول و اذهان بدان احاطه توانند يافت در تحت اين اجناس محصور است، و گذشته از
بعضى از امور معقول مانند وجود و وجوب و امكان، يا چيزهائى كه مبادى و نهايات بعضى
انواع هستند (مانند وحدت كه مبدأ عدد، و نقطه كه نهايت خط است) چيزى ديگر از
اعيان
نام کتاب : فرهنگ اصطلاحات منطقى نویسنده : خوانساری، محمد جلد : 1 صفحه : 6