جزوى حقيقى مندرج باشد در تحت ماهيتش كه معرّا باشد از مشخصات» (درّة، ص 27).

مشكّك‌

كليى كه صدق آن بر افرادش يكسان نباشد يعنى بر افراد خود بنحو مختلف صدق كند. مانند نور كه بر نور ماه و نور ستارگان و نور چراغهاى مختلف صادق است و معلوم است كه نورها را از حيث شدت و ضعف درجات مختلفى است. مشكّك را مقول به تشكيك هم مى‌گويند (-/ متواطى).

- اسم مشكّك)

. مشكوك يا مشكوك فيه‌

حكمى كه مورد شك است. يعنى به همان درجه كه احتمال صدق آن مى‌رود احتمال كذب آن هم مى‌رود.

«و همچنين دو ظنّ مختلف جمع نتواند بود. چه هرطرف كه راجح بود ظن به آن طرف حاصل بود و مرجوح مظنون نبود. و اگر هردو طرف متساوى بود حكم مشكوك بود نه مظنون» (اساس، ص 409).

(- شكّ و ظنّ).

مشهورات‌

قضايائى كه زبانزد همه است و موجب اعتقاد بدان يا شهادت همگان است يا شهادت اكثر مردم، يا شهادت دانشمندان يا اكثر ايشان يا افاضل ايشان در آنچه مخالف رأى جمهور نيست، مانند «عدل نيكو است»، «دروغ زشت است».

اين نوع قضايا در جدل و خطابه بكار مى‌روند.

(- آراء محموده)

«اما مشهورات [در اصل مشهودات‌] كه جز مشهورى (در اصل مشهودى) ندارند، مقدماتى‌اند كه عامه و ماننده عامه چنين پندارند كه اندر طبع خرد به اوّل كار است و نه چنان بود، و ليكن از كودكى مردم آن شنود، و همه شهرها يا بيشتر شهرها بر آن اتفاق كرده باشند. يا چيزى بود كه عقل واجب نكند به اوّل طبع، و ليكن خوى مردم از معنى شرم و رحمت و هرچه بدين ماند ... و مثال مشهورات چنان بود كه گويند «داد واجب است»، و «دروغ نشايد گفتن»، و چنان‌كه گويند «پيش مردمان عورت نبايد گشاد»، و «كس را بى‌گناه نبايد آزردن»، و چنان‌كه گويند «خداى بر هر چيزى قادر است»، و «هرچيزى را داند» (دانشنامه، ص 1- 120) «و مشهورى از مشهورى قوى‌تر بود. و بعضى از