لازم ماهيتى لازم وجود بود. و لازم وجود بود كه لازم ماهيت نبود» (اساس، ص 23).

2- چيزى كه ضرورة از چيز ديگر ناشى مى‌شود و همواره وجودش با وجود آن همراه است (-/ ملزوم).

«قياس چنانكه گفته آمد مؤلف از مقدمات بود. و مقدمه هر قضيه‌اى باشد كه جزوى از قياسى بود. و نتيجه هر قضيه باشد كه لازم قياسى بود» (اساس، ص 190) «و مقدم را در موجبه لزومى ملزوم خوانند و تالى را لازم» (درّة، ص 90). «چون عكس لازم اصل است، نتيجه‌اى كه بعد از انعكاس مقدمات لازم آيد، عين نتيجه نبود، بل لازمش بود» (اساس، ص 236).

لازم آمدن‌

ضرورة ناشى شدن. لزوما نتيجه شدن.

ضرورت يافتن.

«و قياس به جمله سخنى بود اندر وى سخنى گفته، كه چون پذيرفته آيد سخنانى كه اندر وى گفته آمده بود، از آنجا گفتارى ديگر لازم آيد هرآينه» (دانشنامه، ص 60). «اگر كسى گويد هرجسمى مصوّر است و هرمصوّرى محدث است. اين سخن قياس بود. زيرا كه هرگاه كه اين هردو قضيه پذيرفته آيد و تسليم كرده شود، از اينجا سخنى ديگر لازم آيد كه هر جسمى محدث است» (دانشنامه، ص 60).

لوازم‌

جمع لازم (- لازم). خواص مقرون به شى‌ء و جدا ناشدنى از آن.

«پس چون جنس را اول وضع كنند، دلالت بر اصل ذات مرسوم كند، و تعريف تمام شود به ايراد لوازم و خواص» (درّة، ص 47). «فصول و خواص و لوازم دلالت به مطابقه نمى‌كند الا بر شى‌ء مّا كه مستلزم آنها است» (درّة، ص 47). «و از لوازم كميت آن بود كه قابل تجزيه بود لذاته چندانكه خواهند. و از لوازم كميت آن بود كه تضاد بر او درنيايد» (اساس، ص 140).

لزوم‌

1- ضرورت، وجوب، لازم آمدن (-/ اتفاق).

«و نسبت تالى با مقدم خالى نبود از آنكه به لزوم بود يا به اتفاق. لزوم آن بود كه مصاحبت را سببى مقتضى باشد كه با وجود آن سبب، مصاحبت لازم باشد» (اساس، ص 75). «جهت لفظى باشد دال بر كيفيت نسبت در قضيه از لزوم كذب- اعنى امتناع- يا از سلب ضرورت بحسب ذات از طرف مخالف قضيه» (درّة، ص 83).

2- همراهى، ملازمت، مصاحبت،