responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ اصطلاحات منطقى نویسنده : خوانساری، محمد    جلد : 1  صفحه : 204

قياس عكس‌

(- قياس معكوس).

قياس عنادى‌

قياس سفسطى كه براى منكوب كردن و مجاب ساختن بكار مى‌رود.

«و در قياس سوفسطائى و مغالطى هيچ فايده نيست الا زيان. و اگر فايده بود آن‌كه بيازمائى كسى را كه دعوى كند تا داند يا نداند. و آنگاه او را قياس امتحانى خوانند.

يا باز مالى دعوى كن بى‌هنر را تا مردمان از وى نياموزند و مرتبت وى بدانند و آنگاه ورا قياس عنادى خوانند» (دانشنامه، ص 132).

قياس غير كامل‌

قياسى كه بيّن نباشد و بايد بنحوى اثبات شود و آن عبارت است از شكل دوم و سوم و چهارم، برخلاف شكل اول كه قياسى است بيّن اللّزوم و كامل (نجات، 32) (-/ قياس كامل).

قياس كامل‌

قياسى كه احتياج به اثبات نداشته باشد و آن منحصر است به شكل اول.

«قياس كامل آن است كه به نفس خود بين بود و غير كامل آن است كه به نفس خود بين نباشد» (اساس، ص 189).

قياس لمّى‌

(- برهان لمى، ص 44).

قياس مركّب‌

قياسى كه در آن مطلوب را با چند قياس به اثبات رسانند. بدين‌نحو كه نخست با تمهيد قياسى نتيجه‌اى بدست آورند، و سپس آن نتيجه را مقدمه قياسى ديگر كنند، تا سرانجام به اثبات مطلوب برسند. اين نوع قياس در رياضيات بسيار متداول است (-/ قياس بسيط).

قياس مركب به دو صورت بكار مى‌رود كه يكى را موصول و ديگرى را مفصول گويند.

قياس مركب موصول آن است كه نتايج آن بجاى خود ايراد شود. و همان نتايج را در قياس بعد عينا تكرار كنند. مانند هر الف ب است، و هر ب ج است، پس هر الف ج است. و هر الف ج است و هر ج د است.

پس هر الف د است.

اما قياس مركب مفصول آن است كه نتيجه قياس پيشين در قياس بعد محذوف باشد، مانند هر ا ب است، و هر ب ج است، و هر ج د است پس هر ا د است.

«نه همه نتيجه‌ها از يكى قياس بيايد تا دو

نام کتاب : فرهنگ اصطلاحات منطقى نویسنده : خوانساری، محمد    جلد : 1  صفحه : 204
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست