responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ اصطلاحات منطقى نویسنده : خوانساری، محمد    جلد : 1  صفحه : 137

استعداد جوجه شدن يا مرغ شدن دارد.

صورت و ماده هردو داخل در ماهيت شى‌ءاند، برخلاف علت فاعلى و علت غائى كه خارج از ماهيت‌اند (-/ ماده).

«... و بعضى علل ماهيت و آن ماده و صورت بود كه اجزاء معلول باشند» (اساس، ص 355).

«و نوع مركب از جنس و فصل باشد. جنس در وى بجاى ماده بود و فصل به جاى صورت. اما جنس و فصل ماده و صورت نباشد. چه جنس و فصل بر مركب محمول باشند به مواطات و ماده و صورت برو محمول نباشند بر اين وجه» (اساس، ص 28).

2- شبيه و نظير و همانند و نقش.

«بدانكه آدمى را قوتى است درّاكه كه در وى منتقش گردد صور اشياء چنانكه در آينه. ليكن در آينه حاصل نشود مگر صور محسوسات، و در قوه مدركه انسانى حاصل شود صور محسوسات و معقولات» (كبرى، ص 1).

«مردم چون بواسطه حواس ظاهر ادراك اعيان موجودات كند، صور مدركات در ذهن او متمثّل گردد به طبع، و بعد از آن آن صور به معاونت حفظ و تذكر بر اعيان موجودات دلالت كند هم به طبع» (اساس، ص 61).

صورت ذهنى‌

نقش و شبيه و نظير اشياء كه در ذهن مرتسم و منطبع مى‌گردد. مانند صورتى كه از درخت و آسمان و ماه و خورشيد و انسان و حيوان در ذهن حاصل مى‌شود.

صورت فكر

طرز قرار گرفتن و ترتيب و سازمان مبادى معلوم براى منجر شدن به كشف مجهول (-/ ماده فكر).

«و مراد از فكر در اين موضع، توجيه ذهن است به سوى مبادى مطالب تا از آن مبادى متأدّى شوند به مطالب، بسبب ترتيبى كه آن مبادى را داده باشند و هيأتى كه ايشان را حاصل شده و آن مبادى جارى مجراى مادّه باشد به نسبت با فكر، و هيأتى كه حاصل شده باشد از ترتيب آن، جارى مجراى صورت. و لا بد باشد در صلاح فكر از صلاح هردو [يعنى مادّه و صورت‌].» (درّة، ص 1).

صورت قياس‌

طرز قرار گرفتن و سازمان يافتن و تأليف اصغر و اكبر و حد وسط نسبت به يكديگر.

قياس از حيث صورت يا اقترانى است يا استثنائى. و قياس اقترانى خود داراى چهار شكل است و هرشكل داراى شانزده‌

نام کتاب : فرهنگ اصطلاحات منطقى نویسنده : خوانساری، محمد    جلد : 1  صفحه : 137
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست