شكل جالينوسى‌

(- شكل چهارم).

شكل چهارم‌

اين شكل از لحاظ جاى حدّ وسط عكس شكل اول است. يعنى حد وسط در صغرى موضوع است و در كبرى محمول. مانند قياس ذيل:

هر انسانى حيوان است- هر كاتبى انسان است- بعضى حيوانها كاتبند.

اين شكل كه در كتب منطقى اسلامى به جالينوس نسبت داده شده، داراى تأليف طبيعى نيست و دور از ذهن است و بهمين سبب كمتر مورد توجه منطقيان قرار دارد.

شكل دوم‌

شكلى كه حد وسط در آن در هردو مقدمه محمول باشد. مانند:

هرمثلث متساوى الاضلاعى مثلث متساوى الزواياست- هيچ مثلث قائم الزاويه‌اى متساوى الزوايا نيست- پس هيچ مثلث متساوى الاضلاعى مثلث قائم الزاويه نيست.

شرايط انتاج اين شكل دو است: يكى اختلاف دو مقدمه در سلب و ايجاب. يعنى صغرى و كبرى نبايد هردو موجبه يا هردو سالبه باشند، بلكه از لحاظ كيف بايد مختلف باشند. ديگر كليت كبرى. يعنى كبرى بايد كلى باشد (خواه موجبه كليه، خواه سالبه كليه).

رمز اختصارى اين دو شرط «خين كب» است. «خين» رمز اختصارى اختلاف مقدمتين در سلب و ايجاب. «وكب» رمز اختصارى كلّيّت كبرى.

انتاج اين شكل برخلاف شكل اول كه بديهىّ الإنتاج است، بديهى نيست و اثبات آن يا با بازگرداندن آن به شكل اول است (با منعكس ساختن كبرى)، يا بطريق برهان خلف.

شكل سوم‌

شكلى كه حد وسط آن در هردو مقدمه موضوع باشد. مانند:

هر نشخواركننده‌اى مهره‌دار است- هر نشخواركننده‌اى علفخوار است- پس بعضى مهره‌داران علفخوارند.

شرايط انتاج اين شكل دو است: يكى موجبه بودن صغرى. دوم كليت يكى از دو مقدمه. يعنى لااقل يكى از دو مقدمه بايد كلى باشد.

رمز اختصارى اين دو شرط «مغ كاين» است. كه «مغ» رمز اختصارى موجبه بودن صغرى است. و «كاين» كلّيّت إحدى المقدّمتين».