responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ اصطلاحات منطقى نویسنده : خوانساری، محمد    جلد : 1  صفحه : 126

انگور حاصل شدن، و سرخ بودن، و بوى مخصوص داشتن، و سكر آوردن. و يك يك را از نظر مى‌گذرانند و مى‌بينند هيچ يك علت حرمت نتواند بود. چه مثلا عصير انگور بودن در سركه و شيره نيز وجود دارد. و سرخ بودن در آشاميدنيهاى ديگر نيز هست. و همچنين ساير اوصاف.

پس علت حرمت، تنها همان مسكر بودن خواهد بود.

«و تمسّك به تقسيم و سبر چنان بود كه در آن‌كه علت حكم چيست قسمتى منتشر ايراد كنند. و بعضى اوصاف اصل برشمرند. مثلا علت حكم تشكل باشد يا تربيع يا فلان يا فلان. پس به سبر استثناء نقض يك يك قسم مى‌كنند تا وجه جامع تنها بماند. پس گويند علت او باشد و در اين مقام اولا به حصر اقسام مطالب شوند و بر آن حجّتى اقامت نتوانند كرد.» (اساس، ص 335).

سفسطه‌

يكى از صناعات خمس و آن قياسى است كه مقدمات آن از مشبّهات (- ص 243) فراهم مى‌آيد. يعنى از قضايائى كه شبيه قضاياى يقينى است ولى در واقع مانند آنها يقينى و صادق نيست.

سبب بكار بردن قضاياى شبه يقينى در سفسطه آنست كه آنها را بر عقول رواج دهند. پس سفسطه شبيه استدلال صحيح و درست است، و علت فريبندگى آن نيز همين است. ارسطو براى بيان بى‌اعتبارى سفسطه در جنب برهان، تشبيهى مى‌آورد و مى‌گويد گاه چيزى از زر ناب است، و گاه از زر كم عيار، و گاه از سياه سيم زراندود.

استدلال نيز گاه تمام عيار و پاك و بى‌غشّ است (برهان)، و گاه روكشى از طلا دارد ولى طلاى حقيقى نيست (سفسطه).

پس روش سفسطى روشى است مذموم و ناپسند. چه كار آن باطل كردن حق است و حق جلوه دادن باطل. (- مغالطه، مغلطه).

«سفسطه حكمت مدلّسه است در برابر حكمت حقيقى ...» (منظومه، منطق، ص 103».

سلب‌

حكم به عدم اتّصاف موضوع به محمول كردن. (-/ ايجاب).

«هر قضيه حملى مشتمل بر سه جزو باشد:

موضوع و آن محكوم عليه باشد در آن، و محمول و آن محكوم به باشد، و نسبت محمول به موضوع أعنى حكم به صدق او بر آن، و آن را ايجاب خوانند ...» (درّة، ص 54).

نام کتاب : فرهنگ اصطلاحات منطقى نویسنده : خوانساری، محمد    جلد : 1  صفحه : 126
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست