حضورى.

«هرعلمى و ادراكى كه باشد چون آن را اعتبار كنند از دو حال خالى نباشد: يا مجرّد يابند از حكم چه به اثبات و چه به نفى، و آن را تصور خوانند، يا مقارن حكم يابند به اثبات يا نفى و آن را تصديق خوانند» (اساس، ص 3). «چون نفس به يكى از حواس ظاهر ادراك محسوسى كند، صورتى مساوى آن محسوس در خيال او مرتسم شود، تا بعد از غيبت آن محسوس، به هروقت كه خواهد به ادراك آن صورت معاودت تواند كرد در باطن خود» (اساس، ص 375). «و هرادراكى معدّ باشد نفس را در حصول ادراكى ديگر.

و به آن سبب ادراك دوم بر او آسان‌تر از ادراك اول بود.» (اساس، ص 376)

أدوات جدل‌

آنچه در استدلال جدلى بكار مى‌آيد و آن بر چهار قسم است:

ادات اول: استحضار اقسام مشهورات از مواد منطقى و خلقى و طبيعى.

ادات دوم: قدرت بر تفصيل اسم مشترك و متشابه و مشكّك.

ادات سوم: قدرت بر تمييز ميان متشابهات به فصول و غير فصول.

ادات چهارم: قدرت بر بيان تشابه امور مختلف به ذاتيات و غيرذاتيات (اساس، از ص 460 تا 466).

إذعان‌

قبول وقوع يا عدم وقوع نسبت محمول به موضوع، اعتقاد به ثبوت محمول براى موضوع يا عدم ثبوت آن براى موضوع، مانند اذعان به اينكه «عالم حادث است» يا «زمين مسطّح نيست».

«علم اگر اذعان يعنى اعتقاد به نسبت ثبوتى يا سلبى [بين موضوع و محمول‌] باشد تصديق است، و الا تصور است» (حاشيه مولى عبد الله، 9)

إرتداد

بازگشتن، به چيز ديگر تحويل گشتن، به چيز ديگر منجرّ شدن.

«بسيار باشد كه دعوى ارتداد اين منفصله كنند به متصله مطلوبه، بنابر آنكه در منطق روشن شده است ارتداد منفصلات به متصلات، لكن ما را در اين ارتداد نظر است ...» (درّة، 17)

إرتفاع‌

سلب، نفى، نبودن، چنانكه گويند «النقيضان لا يجتمعان و لا يرتفعان».