تكميل روح و معنا و پرورش قواى روحى، مجالى پيدا نمى كند، ولى هر گاه از شدت توجه خود به امور مادّى و لذائذ جسمانى بكاهد، و به درون گرايى و باطن نگرى بپردازد، مى تواند نيروهاى نهفته باطنى خويش را آشكار سازد، و بر قدرت و توانايى خود بيفزايد.

مرتاضان در سايه بسيارى از رياضتهاى خشن كه از نظر آيين مقدس اسلام حرام است، خود را از تعلّقات جسمانى رها مى سازند. اين نوع رياضت، آن چنان زجر دهنده و شكنجه زاست كه هرگز افراد عادى نمى توانند آن را تحمل كنند، وحتى خود مرتاض نيز بايد در اين راه به تدريج وارد شود، تا بر اثر تمرينهاى زياد بتواند گام به گام پيش برود.

اساس كار آنان اين است كه انسان خود را از علايق مادى و تسلط قوانين طبيعى برهاند، و در سايه كم توجهى به امور مادى، نيروهاى درونى را پرورش دهد. روشن است كه اين نوع رياضت بر خلاف فطرت انسانى، و قوانين مسلّم اسلام مى باشد، زيرا نوعى ضرر رساندن به جسم و جان بوده، و نوعى «رهبانيت» مسيحى است كه در آيين اسلام، ممنوع اعلام شده است.

2.پيمودن راه بندگى

راه صحيح براى تكامل روح و روان، عمل به تعاليم اسلام و پيمودن راه بندگى و صراط مستقيم است، و دستورهاى شرايع آسمانى و وظايفى كه خداوند براى بندگان خود تعيين كرده است در همين چارچوب مى گنجد. زيرا عبادات ووظايف ظاهرى، خود بخود مورد علاقه شارع نيست، و اگر اسلام انجام آنها را خواسته است، به خاطر فوايد و آثارى است كه براى انسان در بردارد، و به دليل «قربى» است كه نسبت به حضرت حق پيدا كرده و