امروز مورد ابتلأ جامعه هاست.

در اين مسائل جز رجوع به مجتهد حىّ چاره اى نيست و اگر در اين بخش به مجتهد زنده رجوع كرديم ناچار بايد در ديگر مسائل نيز رجوع كنيم زيرا تفكيك بين دو نوع مسائل فاقد دليل است.

ب. دانش فقه به وسيله مذاكره دانشمندان و مباحثاتى كه در طول قرون انجام گرفته به حدّ كمال رسيده و اخيراً فقيهانى را در دامن خود تربيت كرده است كه در ميان پيشينيان نظير آنها نيست، مثلاً شيخ انصارى در ميان علما نسبت به گذشتگان فقيه برترى است كه هرگز در قدما براى او نظيرى نيست، ما در عين تقدير از علوم و دانش پيشينيان و اين كه آنان حق عظيمى بر گردن نسلهاى بعد دارند، ولى فقيهان متأخر بالاخص فقيهان معاصر از بركت دانشهاى آنان به ضميمه استعداد الهى به مقام برترى رسيده اند و در فقاهت بر پيشينيان سبقت جسته اند. از اين نظر بايد باب وجوب تقليد حىّ گشود تا در دامن فقه، چنين فقيهانى پرورش پيدا يابند.

ج. ارجاع مكلفين به فقيهان «متوفى» مايه ركود سير علم است، زيرا اگر طلاب فقه بدانند كه بر اثر بالا بودن فقاهت به مقام اجتهاد مى رسند انگيزه آنان براى تحصل علم دو چندان مى شود و مقام فقه و فقاهت رواج بيشترى پيدا كرده و همتها بالا مى رود و الاّ اگر به