د. بر اثر مختار بودن انسان و اين كه فعل او مخلوق اوست نه خدا، مى توان خدا را از يك نوع زشتى ها و شرور منزه دانست و اگر قبايح و شرور را مخلوق خدا بدانيم ناچار بايد خدا را عادل و دادگر ندانيم.

سيد شريف جرجانى كه از اساتيد اشاعره است مى گويد:[1]معتزله با دلايلى مختار خود را ثابت كرده اند و بازگشت همگى به يك دليل است، و آن اين كه اگر انسان در فعل خود استقلال نداشته باشد لازمه آن بى پايه بودن تكليف و بى جا بودن عقوبت و كيفر و عدم صحت ستايش و نكوهش خواهد بود، زيرا اگر انسان در فعل خود استقلال نداشته باشد بعثت پيامبران بى فايده و لغو خواهد گشت. فرض اين است كه بندگان، آفرينندگان افعال خود نيستند، بلكه اين خداست كه فعل آنان را پس از اراده شان مى آفريند، در اين صورت شايستگى پاداش و كيفر از بين مى رود.

در هر حال اين مطالبى است كه اشاعره به معتزله نسبت مى دهند و امّا واقعاً آنان به اين تفويض و استقلال انسان و انقطاع پيوند وى از خدا معتقدند چندان روشن نيست.

مثلاً قاضى عبدالجبار يكى از سران معتزله است، وى در كتاب الاصول الخمسة، بيانى دارد كه نتيجه آن ردّ جبر و گزينش اختيار است و امّا اين كه انسان در فعل خود مستقل است و با قدرت خود