responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : قامــوس المعـــارف نویسنده : مدرس تبريزى، محمدعلى    جلد : 1  صفحه : 98

زمان گذشته كه ماضى گويند و زمان آينده كه مضارع و مستقبل خوانند و زمان اكنونى كه حال و امر يا نهى گويند; و «آلفتن» مستقبل نداشته و «نهفتن» امر و مستقبل، هيچ كدام، را ندارد و به اعتبار فاعل هم ـ كه جزو ديگر مدلولش است ـ خالى از شش قسم نباشد زيرا كه فاعل، يا غايب است و يا مخاطب و يا متكلّم; و هر يك از اين ها، يا واحد است يا جمع. پس، از براى هر فعلى، شش صيغه مقرّر; و اصل آن ها واحد غايب بوده و صيغ ديگر به واسطه الحاق ضمائر متّصله، متفرّع از آن مى باشند:

«جمع غايب» «واحد مخاطب» «جمع مخاطب» «واحد متكلّم» «جمع متكلّم»

«ند» «ى» «يد» «م» «يم»

و تفصيل اين اقسام را در ضمن سه نمايش مى نگارد:

]ماضى[

نمايش اوّل، ماضى كه بر زمان گذشته دلالت كرده و به چند قسم استعمال يابد كه هر يك از آن ها نوعى از گذشته را افاده نمايد كه از ديگرى مفهوم نگردد چنانچه «رفتم» و «رفته ام» و «مى رفتم» و «مى رفته ام» و مانند اين ها كه همه آن ها از اقسام ماضى هستند و مع ذالك مدلول هر يك، غير از ديگرى مى باشد چنانچه تفصيل همه اين اقسام را در ضمن ده قسم مى نگارد:

قسم اوّل: ماضى مطلق كه دلالت دارد بر زمان گذشته اى كه با هيچ يك از قيود آتيه مقيّد نباشد و بعضى از ادبا اين قسم را به محدود موسوم داشته; و تعريفش كرده به اين كه دلالت دارد به يك زمان گذشته اى كه به زمان حال، نزديك و متّصل باشد; و بعضى ديگر شهودى نامش كرده; و تعريفش نموده به اين كه متكلّم، ديده و شنيده خود را به رأى العين خبر دهد; و امر سهل و جاى مناقشه نيست; و چنانچه دانسته شد هر يك از ماضى و مضارع به نام معلوم و مجهول به دو قسم بوده و هر يك از آن ها هم به نام مثبت و منفى به دو گونه بوده و هر يك از اين چهار را شش صيغه مى باشد: واحد غايب و مخاطب و متكلّم و جمع آن ها.

پس هر يك از اقسام مختلفه ماضى و مضارع را بيستوچهار صيغه و اصل آن ها واحد غايب معلوم و مثبت بوده و ساير صيغ مختلفه به واسطه الحاق ضمائر معيّنه و به اعمال قاعده مجهول و منفى، متفرّع از آن مى باشند چنانچه به همه اين ها اشاره نموديم و چون اين مقدّمه، ممهّد بوده و منظور نظر آمد، پس مى گوئيم كه قاعده تشكيل صيغه واحد غايب معلوم و مثبت در ماضى مطلق آن است كه از آخر مصدر، «نون» را حذف كرده و ماقبل آن را كه «ت قرشت» و «د ابجدى» است، ساكن نموده و در صيغ باقيه، همان «ت» و «د» را به جهت دفع التقاء ساكنين به مناسبت مقام، متحرّك سازند و ما براى بيان صيغ مختلفه بيستوچهارگانه ماضى مطلق و ساير اقسام آتيه، تسهيلاللأمر يك جدولى وضع نموده، به جهت وضوح مطلب از معمول و متعارف در جداول همچنانى خارج شده و تقسيم به مربّعات نكرده و صيغ شش گانه راجعه به هر يك از معلوم و مثبت و مجهول و منفى را در مقابل آن بدين ترتيب نگاشتيم:

1) واحد غايب 2) جمع غايب 3) واحد مخاطب 4) جمع مخاطب 5) واحد متكلّم 6)جمع متكلّم.

نام کتاب : قامــوس المعـــارف نویسنده : مدرس تبريزى، محمدعلى    جلد : 1  صفحه : 98
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست