از «تفسير آيه» لفظ « تأويل» آيه به كار مى بردند.

مؤلف « كشف الظنون» مى نويسد: گروهى لفظ « تفسير » و « تأويل» را به معنـى واحـدى گرفـته انـد درحالى كه گروه ديگر اين دو لفظ را در دو معنى به كار برده اند[1].

راغب مى گويد: لفظ « تفسير» در توضيح الفاظ و مفردات به كار مى رود درحالى كه لفظ « تأويل» بيشتر در توضيح معانى جمله ها استعمال مى شود [2].

درهرحال خواه اين نوع تفاوت و مانند آنها ميان اين دو لفظ صحيح باشد يانه، اصولاً بايد ديد مقصود از « تأويل» در قرآن چيست؟

تأويل در قرآن گاهى در معنى « مصدرى» (تأويل كردن) و گاهى در معنى «اسم مفعولى » ( مأول) به كار مى رود، در صورت نخست معنى آن « ارجاع» و «بازگردانيدن» و در صورت دوم به معنى « سرانجام » و « مأل» شئى است و مقصود از «مأل» همان واقعيت و حقيقت يك شئى است، چيزى كه هست واقعيت شئى به تناسب مورد تأويل، متفاوت مى باشد، اگر چيزى كه مورد تأويل قرار مى گيرد يك امر تكوينى باشد طبعاً تأويل آن، نيز از واقعيت هاى عينى خواهد بود و اگر شئى مورد تأويل از قبيل مداليل ومفاهيم جمله و كلام باشد طبعاً تأول آن متناسب با آن خواهد بود.اينك موارد استعمال « تأويل» در قرآن:

1 ـ تأويل : عينيَّت خارجى:

قرآن لفظ « تأويل» را در سوره يوسف كراراً به كار برده و آن را بر واقعيت هائى كه انسان در زندگى با آنها روبرو مى شود و گاهى خوابهاى راستين به گونه اى نيز از آن حكايت مى نمايد، تطبيق مى نمايد و مانمونه اى را ياد آور مى شويم: