ژرفـى اسـت كـه در دل جامعـه اسلامى پديـد آمـده است و پيوسـته روبـه تكامـل مى باشد.

عامل اين تحول را نمى توان شئ واحد و معينى دانست، بلكه عواملى دست به دست هم داده و اين نهضت علمى قرآنى را پديد آورده است، ولى ميان همه عوامل مى توان گفت: تبليغات زهرآگين دستگاه مسيحيت بر ضد قرآن و پيامبر عظيم الشأن، به اين مطلب كمك مؤثرى كرده و سبب عنايت و توجه جهان اسلام به قرآن و بحث هاى اجتماعى و اقتصادى و فلسفى و سياسى آن، گرديده است.

از اين رو مسلمانان بر آن شدند كه درمان دردها، و ترميم بد بختى ها و عقب ماندگى خويش را از قرآن ( كه روزى اساس سعادت و سيادت و ترقى و تعالى آنها بود) بخواهند و به جاى بحث در جنبه هاى ادبى قرآن، بيشتر به مباحث اجتماعى و اقتصادى آن توجه كنند.

يكى از افراد مؤثر كه در گسترش اين تحول سهم به سزائى دارد مرحوم سيد جمال الدين اسد آبادى است [1].