مقاله پنجم پيدايش كثرت در ادراكات

مقدمه-

مبحثى كه در اين مقاله مى‌خواهيم وارد آن بشويم- مانند مباحث مقالات 2 و 3 و 4- از مباحث مربوط به علوم و ادراكات بشرى است- در اين مقاله از جنبه خاصى- ادراكات ذهنى مورد مطالعه و تحقيق واقع شده است- و آن جنبه عبارت است از بررسى در باره- كيفيت حصول كثرت در ادراكات- .

ممكن است- ابتدا خواننده محترم پيش خود تصور كند- كه جنبه حصول كثرت در ادراكات- احتياج به بحث و تحقيق ندارد- زيرا كثرت ادراكات تابع كثرت مدركات است- و اينكه ما ادراكات و تصورات زيادى- در ذهن خود داريم معلول آن است- كه اشياء زيادى در ما وراء ذهن ما وجود دارد- و چون آن اشياء واقعى خارجى كثير و متعددند- و هم آنها هستند- كه در اثر بر خورد ويژه با قواى ادراك كننده- ادراكات را توليد مى‌كنند- قهرا و جبرا منشا پيدايش ادراكات كثيره مى‌شوند- ولى ما نظر خواننده محترم را جلب مى‌كنيم- كه در اين مقاله- نظر به اين قسم كثرت در ادراكات نيست- زيرا اين قسم كثرت در ادراكات بالذات- مربوط بكثرت مدركات خارجيه است- و بالتبع مربوط بادراكات است- .

آنچه در اين مقاله- در باره آن بحث و تحقيق مى‌شود- كثرتهايى است كه بالذات مربوط بخود ادراكات است- و ربطى بكثرت واقعى مدركات ندارد- و به عبارت ديگر آن كثرتى كه- مورد توجه خواننده محترم است- يعنى كثرتى كه ادراكات بواسطه كثرت مدركات دارند- از جنبه انفعالى ذهن سرچشمه مى‌گيرد- و اما آنچه مورد بحث و تحقيق اين مقاله است- كثرتهايى است كه از جنبه فعاليت ذهن ناشى مى‌شود- و عامل اصلى آن تكثير خود ذهن است- .

در ضمن تشريح كيفيت حصول كثرت- در ادراكات راه حصول ادراكات- يعنى اينكه ادراكات و تصورات- از چه مجرايى وارد ذهن مى‌شود- و همچنين حدود توانايى ذهن در كسب مجهولات- و اينكه در چه حدودى ذهن بشر- قدرت مداخله و قضاوت دارد نيز تشريح مى‌شود- .

هر چند در اين مقاله- تحت عنوان حس و عقل بحثى نشده- ولى نتيجه‌اى كه از بحث حس و عقل انتظار مى‌رود- از مباحث مختلف اين مقاله مى‌توان