مثال پيدا كردن نيست- و اين دسته از اغلاط اگر چه مستقيما در حس نيست- ولى از راه اينكه اين دسته از ادراكات- بالاخره منتهى بحس مى‌باشند- مى‌توان گناه اينها را نيز به گردن حس نهاد- .

پاسخ- البته روشن است كه توجه اين اشكال- به متافيزيسم قويتر است- تا به ماترياليسم ديالكتيك - زيرا ما در سخنان گذشته خود به يافتن- واقعيت خارج فى الجمله ملتزم شديم- ولى آنان ملتزم نبودند و از اين روى مى‌توانند- با تلاش نسبتا كمترى از بن‌بست اين اشكال بيرون آيند- اگر چه بالاخره در بن‌بست‌هاى ديگرى گير خواهند كرد- .

دانشمندان مادى مى‌توانند بگويند- (1)

نظر به اينكه ادراكات حسى ما خواصى هستند- كه ماده خارجى (1)هر چند در متن مقاله 2 صفحات 83 84- نظريه حقيقت نسبى- فى الجمله بيان و انتقاد شد رجوع شود- و ما نيز در مقدمه همين مقاله نظريه حقيقت نسبى را- مطابق تقرير نسبيون بيان و انتقاد كرديم- ولى طرفداران ماترياليسم ديالكتيك - حقيقت نسبى را طبق اصول مادى و منطق ديالكتيك خود- بطرز ديگرى بيان كرده‌اند- و بين خودشان و ساير نسبيون فرقى قائلند- و روى همان فرق است كه آنها را شكاك- و خود را جزمى معرفى مى‌كنند- بعلاوه قبلا به خوانندگان محترم وعده داده‌ايم- كه نظريات خاص ماترياليسم ديالكتيك را- در باره ارزش معلومات متعرض شويم- لهذا در اينجا در ضمن اينكه- نظريه آنها را در مقام توجيه خطاى حواس- و بيان حقايق نسبى كه در متن- بطور خلاصه بيان شده است توضيح مى‌دهيم- ساير نظرياتشان را در باب ارزش معلومات- نيز متعرض مى‌شويم تا درست روشن شود- كه اين نظريات طبق اصول رئاليسم قابل قبول است يا نه- و آيا واقعا همانطورى كه ادعا مى‌كنند- بين آنها و ساير نسبيون كه باعتراف خودشان- آنها شكاك هستند فرقى هست يا نه- .

مجموع اين مطالب را در طى اين چند قسمت بيان مى‌كنيم- .

1-حقيقت نسبى بتقرير ماديين- 2-آيا ماترياليسم ديالكتيك شكاك است يا جزمى- .